Người mở lối “ngoại giao bóng bàn”
Lư Anh
Đầu tháng Hai 2013, báo chí quốc tế đưa tin tay vợt bóng bàn Trung Quốc Trang Tắc Đống (Zhuang Zedong), bị ung thư ruột vào thời kỳ cuối, đă từ trần vào ngày Mồng Một Tết năm Con Rắn (10/02/2013).
Sự qua đời của Trang Tắc Đống được nhắc đến không phải v́ thành tích ba lần vô địch thế giới của ông ta mà v́ ông chính là người mở đường cho chính sách “ngoại giao bóng bàn”, giúp làm tan lớp băng Chiến tranh Lạnh trong thập niên 1970.
Ngoại giao bóng bàn
Đầu tháng 04/1971, trong dịp đến Nagoya, Nhật Bản, dự giải Bóng bàn Quốc tế lần thứ 31, lực sĩ bóng bàn Hoa Kỳ Glenn Cowan đi chơi về lên lầm xe của đoàn lực sĩ bóng bàn Trung Quốc. Trang Tắc Đống thấy một lực sĩ bóng bàn Hoa Kỳ lên xe ḿnh, chủ động nói chuyện và tặng quà cho người đó. Qua người phiên dịch, Trang nói với Cowan: “Mặc dù chính phủ Hoa Kỳ không thân thiện với Trung Quốc, dân chúng nước Mỹ vẫn là bạn bè của người Trung Quốc. Tôi tặng anh cái này để đánh dấu t́nh bạn của người Trung Quốc dành cho người Mỹ”. Trang tặng cho Cowan một bức tranh thêu phong cảnh Hàng Châu. Ngày hôm sau, Glenn Cowan tặng lại cho Trang Tắc Đống một chiếc áo thun (T-shirt).
Theo lời kể của Trang tại Hoa Kỳ năm 2007, lúc bấy giờ một người trong đội Trung Quốc (có thể là một công an đi theo giám sát) khuyên ông không nên bắt chuyện với lực sĩ Mỹ, ông đă không nghe. Đó là chuyện lúc bấy giờ không thể tưởng tượng nổi, v́ Hoa Kỳ và Trung Quốc đang coi nhau là kẻ thù không đội trời chung.
Lạ lùng hơn nữa là, ngày 06/04, đội bóng bàn Trung Quốc mời đội bóng bàn Hoa Kỳ đến Bắc Kinh thi đấu. Đội trưởng đội bóng bàn Hoa Kỳ Graham B. Steenhoven lập tức điện thoại báo cáo Ṭa Đại sứ Hoa Kỳ ở Tokyo. William Cunningham, tham tán phụ trách Trung Quốc, bảo Steenhoven cứ nhận lời. Cách giải quyết sáng tạo của Cunningham được Henry Kissinger, Cố vấn Hội đồng An ninh Quốc gia, khen ngợi. Lúc bấy giờ cuộc Chiến tranh Lạnh giữa 2 phe cộng sản và phương Tây đang vô cùng căng thẳng, nên toàn thế thế giới đă kinh ngạc khi đội bóng bàn Hoa Kỳ được Trung Quốc mời tới thi đấu ở Bắc Kinh.
Trong chuyến đi Bắc Kinh lần đầu tiên của những người Mỹ được 2 chính phủ Trung Quốc và Hoa Kỳ cho phép, ngoài các lực sĩ bóng bàn c̣n có ba kư giả, John Rich và Jack Reynolds của National Broadcasting Company (NBC) và John Roderick của Associated Press (AP).
Thế giới kinh ngạc v́ trước đó đất nước Trung Quốc dưới sự lănh đạo của Mao Trạch Đông đóng cửa với hầu hết các nước phương Tây và đặc biệt không có bất cứ quan hệ nào với Hoa Kỳ. Những lần Trung Quốc bị lụt lội hay động đất, hàng triệu người thương vong và phải sống trong cảnh màn trời chiếu đất, các nước phương Tây, trong đó có Hoa Kỳ, xuất phát từ ḷng nhân đạo, tuyên bố viện trợ tiền, lương thực, thuốc men và đồ dùng hằng ngày cho nạn nhân, Bắc Kinh liên tiếp từ chối không nhận viện trợ của Hoa Thịnh Đốn. Phía Hoa Kỳ cũng không kém khắc nghiệt, năm 1956, Ngoại trưởng Hoa Kỳ John Foster Dulles từng đe dọa bỏ tù bất cứ công dân Hoa Kỳ nào đến Trung Quốc.
Đến Bắc Kinh, các lực sĩ bóng bàn và kư giả Hoa Kỳ đă được TTg Trung Quốc thời đó là Chu Ân Lai đón tiếp long trọng tại Đại Lễ đường Nhân dân.
Trong thời gian ở Trung Quốc từ 08 đến 18/04/1971, các lực sĩ bóng bàn Hoa Kỳ đến nơi nào, từ Vạn lư Trường thành tới Cố Cung..., đều được đón tiếp bằng những tràng pháo tay với những câu nói vô cùng hoan hỉ: “Meiguo ren hen hao” (Người Mỹ rất tốt).
Trong các trận đấu giao hữu có khoảng vài chục ngàn khán giả tham dự, các tay vợt bóng bàn Hoa Kỳ đă được những người trước đây coi họ là kẻ thù không đội trời chung hoan nghênh nhiệt liệt. Kết quả trận đấu, đội nam TQ thắng với tỷ số 5/3, đội nữ thắng 5/4. Sau đó hai bên trao quà lưu niệm và nắm tay nhau cùng bước ra khỏi sân đấu. Cảm giác chung của những người Mỹ lúc bấy giờ là phía TQ đă cố t́nh không làm cho đội Mỹ xấu hổ v́ tỷ số được và thua sát nút. Sau giải Bóng bàn Quốc tế lần thứ 31, đội Trung Quốc xếp hạng thứ nhất thế giới, đội Hoa Kỳ thứ 17.
Trong thời gian thi đấu ở Trung Quốc, các lực sĩ Hoa Kỳ được thiết đăi những bữa ăn 8 món, đưa đi thăm những danh lam thắng cảnh. Các kư giả theo đoàn được phép chụp h́nh thoải mái. Trong suốt chuyến thăm họ đă bấm đến hàng trăm cuộn phim màu.
Có thể nói, đoàn lực sĩ bóng bàn Mỹ cùng các kư giả đi theo đoàn trở thành những mũi tên đầu tiên xuyên thủng bức tường thù địch giữa hai quốc gia, tạo điều kiện cho chuyến thăm lịch sử của TT Hoa Kỳ Richard Nixon vào đầu năm 1972. Trong lịch sử, chưa bao giờ thể thao được sử dụng làm công cụ thúc đẩy ngoại giao một cách hiệu quả đến thế. Thế giới đặt cho sự kiện này một cái tên đặc biệt: “Ngoại giao bóng bàn”.
Nhiều người đặt câu hỏi, tại sao Trung Quốc mời những vị khách đến từ quốc gia chống cộng khét tiếng này? Ai là người quyết định chuyện này? Sau khi đội bóng bàn Hoa Kỳ đến Bắc Kinh được vài ba ngày, TTg Trung Quốc lúc bấy giờ là Chu Ân Lai đă trả lời những câu hỏi thế giới đặt ra bằng lời tuyên bố: “Từ nay kỷ nguyên thù địch và Chiến tranh Lạnh giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ chấm dứt”.
Dư luận cho rằng đó là sự tính toán khôn ngoan của Chu Ân Lai. Lúc bấy giờ 2 quốc gia cộng sản, Liên Xô và Trung Quốc, đấu đá nhau kịch liệt, Chu Ân Lai muốn thiết lập quan hệ ngoại giao với Hoa Kỳ, coi đó là vũ khí chống kế hoạch mở rộng phạm vi ảnh hưởng của Liên Xô và phe thân Liên Xô ở Trung Quốc. Tuy nhiên, ông lo sợ sẽ vấp phải sự phản đối công khai từ Hoa Kỳ vốn coi Trung Quốc là kẻ thù không đội trời chung. Chu bèn thử phản ứng của Hoa Kỳ bằng cách mời các lực sĩ bóng bàn Hoa Kỳ sang thi đấu. C̣n có điều ǵ tốt hơn là bày tỏ thiện chí đối với các lực sĩ bóng bàn. Nếu Hoa Kỳ không cho đi, Trung Quốc vẫn c̣n giữ được thể diện.
Thực ra th́ sau khi Mao Trạch Đông và Chu Ân Lai nghe báo cáo chuyện Trang Tắc Đống và Glenn Cowan tặng quà cho nhau mới quyết định mời đội bóng bàn Hoa Kỳ đến Bắc Kinh thi đấu. Lúc đó, Mao Trạch Đông nói với một nhân viên đứng cạnh: “Trang Tắc Đống không những đánh bóng bàn giỏi, c̣n biết làm công tác ngoại giao”.
Sau khi đội bóng bàn Hoa Kỳ đến Bắc Kinh, tảng băng đông lạnh quan hệ Hoa Kỳ và Trung Quốc bắt đầu tan dần. Ba tháng sau (07/1971), Henry Kissinger đi thăm Trung Quốc. Ngày 28/12/1971, Chu Ân Lai cử đoàn đại biểu Trung Quốc đầu tiên đi thăm Hoa Kỳ do Trang Tắc Đống làm trưởng đoàn. Tháng 02/1972, Richard Nixon là vị TT Hoa Kỳ đầu tiên đi thăm nước cộng sản Trung Quốc. Chuyến đi đó đă giúp Trung Quốc mở cửa với thế giới bên ngoài và gỡ bỏ cuộc Chiến tranh Lạnh giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Cố TT Nixon gọi đó là “Tuần lễ thay đổi thế giới”. Năm 1979, Trung Quốc thiết lập bang giao với Hoa Kỳ.
Cuộc đời Trang Tắc Đống
Trang Tắc Đống (25/8/1940 - 10/2/2013) chào đời tại thành phố Dương Châu, tỉnh Giang Tô.
Sau khi nổi tiếng với danh hiệu “nhà ngoại giao bóng bàn”, Trang Tắc Đống bước vào con đường hoạt động chính trị.
Trang lọt vào mắt xanh của Giang Thanh và được cất nhắc lên nhiều vị trí quan trọng trong Bộ Thể thao.
Khi nhóm 4 người gồm Giang Thanh, Trương Xuân Kiều, Diêu Văn Nguyên và Vương Hồng Văn (thường gọi là Tứ Nhân Bang) cướp quyền lănh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc, Trương Tắc Đống được cử làm Bộ trưởng Thể dục Thể thao, lúc chỉ mới 30 tuổi. Sau khi Tứ Nhân Bang bị lật đổ vào năm 1976, ông bị đưa đi học tập cải tạo một thời gian, ba bốn năm sau mới được trở về nhà.
Sau đó ông đến dạy môn bóng bàn tại trường Thể dục Thể thao Lâm Bồn, tỉnh Sơn Tây. Trong thời gian giảng dạy tại Lâm Bồn, ông cùng một thầy giáo dạy bóng bàn khác hợp tác viết cuốn Xông xáo và Sáng tạo giới thiệu kỹ năng đánh bóng bàn cho thế hệ trẻ.
Trang Tắc Đống kết hôn 2 lần, người vợ thứ nhất tên gọi Bao Huệ Kiều, nghệ sĩ dương cầm. Bà Huệ sanh được 2 người con, 1 trai và 1 gái. Năm 1985 hai vợ chồng ly hôn. Hai năm sau (1987), Trang Tắc Đống kết hôn với Sasaki Atsuko, một phụ nữ Nhật Bản sinh ra và lớn lên tại Trung Quốc, vốn coi ông là thần tượng môn bóng bàn.
Glenn L. Cowan (25/08/1952 – 06/04/2004), lực sĩ bóng bàn Hoa Kỳ từng giúp Trang Tắc Đống phá tan tảng băng Trung-Mỹ, bị bệnh tim phải vào bệnh viện điều trị. Ngày 06/04, trong khi đang làm phẫu thuật thông tim, ông hôn mê, qua đời v́ đứt mạch máu tim (heart attack). Trang Tắc Đống được tin, vội vàng gửi điện đến chia buồn. Năm 2007, trong một dịp đến Hoa Kỳ, Trang Tắc Đống đến thăm thân mẫu Cowan. Ông nói với cụ bà Cowan: “Không c̣n cơ hội gặp lại Cowan là điều đáng tiếc trong đời tôi!”.
Năm 2008, Trang Tắc Đống bị ung thư gan vào thời kỳ cuối. Sau nhiều lần đến các bệnh viện Bắc Kinh và Thượng Hải điều trị, bệnh t́nh vẫn ngày càng nặng. Ngày 29/08/2012, ông phải cấp cứu vào Bệnh viện Hữu An Bắc Kinh. Kư giả Tân Hoa Xă Đường Sư Tăng biết gia đ́nh ông gặp khó khăn về tài chánh đă viết lên blog của ḿnh kêu gọi fans quyên góp tiền giúp ông chữa bệnh. Khi biết được tin đó, Trang Tắc Đống đă vội viết lời cảm ơn đăng báo từ chối sự giúp đỡ của mọi người. Đầu năm 2013, bệnh t́nh của ông ngày càng nặng, Mồng Một Tết Quư Tỵ, ông từ trần.
Reply With Quote
Bookmarks