Phùng Cung (1928-1998)
Phùng Cung đại diện cho tất cả những người bị tù không có án, thậm chí không có lư do, hoặc lư do mơ hồ, khó hiểu, trong danh sách hàng trăm người bị xử lư nặng, hoặc hàng ngàn người đă "liên hệ" xa gần với NVGP. Mỗi cá nhân là một trường hợp, một chân dung bị xoá, bị đưa đi biệt tích, trong cô đơn, đau khổ.
Phùng Cung cũng là khuôn mặt văn nghệ sĩ cuối cùng trong nhóm NVGP mà chúng tôi đề cập trong loạt chân dung, trước khi bước sang địa hạt trí thức. Nhưng không có nghiă là những người khác không có giá trị: Mỗi con người đă góp phần vào việc đấu tranh cho dân chủ của Việt Nam từ đầu thế kỷ XX cho đến ngày nay là một giá trị, một biệt cách. Chỉ riêng trong phong trào NVGP không thôi, sự can trường của Hữu Loan không giống sự can trường của Phùng Cung. Ḷng nhiệt t́nh của Phùng Quán không dễ ai sánh được. Sự đóng góp của Bùi Xuân Phái không giống Nguyễn Sáng. Kịch của Hoàng Tích Linh không giống kịch của Chu Ngọc. Mỗi văn nghệ sĩ là một chân dung mà kư ức lịch sử văn học sẽ không thể bỏ qua.
Sau này, khi nhắc đến Phùng Cung, người ta thường cho rằng ông bị tù v́ truyện "Con ngựa già của chúa Trịnh". Sự thực phức tạp hơn nhiều, nó nằm trong toàn bộ thái độ sống và sáng tác của Phùng Cung. Chúng tôi cố gắng t́m hiểu những nguyên do sâu xa đă đưa Phùng Cung vào ṿng tù tội và bị theo dơi suốt đời. Nguyên do ấy có thể tóm tắt như sau:
• Một tinh thần bất khuất không đầu hàng bạo lực cách mạng.
• Một sự nghiệp thơ văn chống lại chiến tranh và xây dựng văn hoá dân tộc.
● Tiểu sử Phùng Cung
Những chi tiết đáng tin cậy nhất về Phùng Cung nằm trong bài Nhà thơ Phùng Cung của Phùng Hà Phủ, con trai Phùng Cung, nay đă qua đời.
Phùng Cung sinh ngày 18/7/1928 tại làng Kim Lân, xă Hồng Châu, huyện Yên Lạc, Vĩnh Yên. Mất ngày 9/5/1998 tại Hà Nội. Quê tổ xă Cam Lâm, quận Đường Lâm, huyện Phúc Thọ, tỉnh Hà Tây. Vĩnh Yên, quê sinh và Hà Tây, quê tổ của Phùng Cung đều thuộc tỉnh Sơn Tây. Họ Phùng ở Cam Lâm ḍng dơi Phùng Hưng - Bố Cái Đại Vương.
Con trưởng một gia đ́nh giàu có, đông con, được gửi đi trọ học ở Sơn Tây, đỗ bằng Trung Học - Brevet. Tháng 4/45, Nhật đảo chính Pháp, Phùng Cung trở lại quê nhà.
Tháng 9/45, Phùng Cung, 17 tuổi, được bầu làm chủ tịch liên xă Hồng Châu-Liên Châu. Tên xă do ông đặt và tên ấy vẫn c̣n giữ đến ngày nay. Phùng Cung làm chủ tịch xă được 2 năm.
Tháng 10/1947, Pháp chiếm Tông và Sơn Tây, Phùng Cung chạy lên Việt Bắc cùng mấy anh em trai. Tại quê nhà, gia đ́nh bị liên lụy v́ có con đi làm cách mạng.
Phùng Hà Phủ viết: "Khi lên chiến khu, bố tôi làm công tác thông tin ở liên khu 10 Việt Bắc, cơ quan thông tin của ông Nguyễn Tấn Gi Trọng (bác sĩ Trọng sau này làm công tác chuyên môn tại trường Đại học Y Dược Hà Nội và là người giúp mẹ tôi theo học lớp dược tá khi ḥa b́nh lập lại). Sau một thời gian làm tại liên khu 10, bố tôi mới chuyển sang an toàn khu và làm công tác văn nghệ, cùng sống và làm việc với các ông Ngô Tất Tố, Phan Khôi, Nguyễn Tuân, Nguyễn Công Hoan, Tô Hoài,... cho đến khi ḥa b́nh lập lại (1954) th́ cùng với cơ quan Hội văn nghệ về tiếp quản thủ đô Hà Nội"[1].
Trong thời kỳ Cải Cách Ruộng Đất, gia đ́nh bị quy vào thành phần địa chủ cường hào. Cha ông bị đem ra đấu tố, rồi bị đưa lên giam giữ ở trại C̣ Nỉ - Thái Nguyên. Khi ấy, Phùng Cung đang làm việc trong cơ quan văn nghệ kháng chiến ở Tuyên Quang. Phùng Hà Phủ viết: "Khi bố tôi hay tin, bố rất nóng ḷng chuyện nhà và muốn quay về xem sự thể ra sao. Những bạn bè thân trong cơ quan biết chuyện như ông Tô Hoài (lúc này đang phụ trách công tác Đảng - Đoàn của Cơ quan văn nghệ) đều khuyên nên thật b́nh tĩnh, chờ Đảng sẽ sửa sai.
Trong một lần kết hợp đi công tác, bố tôi có t́m lên thăm và những mong gặp mặt để tiếp tế cho cụ. Nhưng tới nơi th́ được một người bạn tù già cùng lán với cụ, chưa kịp nói câu nào vội vă dẫn bố lên khu đồi trọc phía sau trại giam và chỉ cho bố lùm đất mà ngọn sắn làm dấu mới héo lá. Quá bất ngờ trước cái chết của cụ, bố tôi quay ngay về Hà Nội, bố rất buồn, suy nghĩ nhiều và tránh mọi sự tiếp xúc với bên ngoài."[2]
1954, Phùng Cung làm việc tại Hội Văn Nghệ.
1956, tham gia phong trào NVGP với truyện ngắn Con ngựa già của chúa Trịnh[3].
Theo Phùng Hà Phủ, tháng 5/1961 công an đến nhà bắt Phùng Cung. Theo Nguyễn Hữu Hiệu, đó là ngày "19 tháng Chạp năm Canh Tư" tức ngày 4/2/1961. Ông bị tịch thu tất cả bản thảo và bị giam vào Hỏa Ḷ Hà Nội. Rồi bị chuyển đi các trại Bất Bạt (Sơn Tây), Yên B́nh (Yên Bái) và Phong Quang (Lào Cai), bị tù 12 năm, với 11 năm biệt giam, không có án.
Trong suốt thời gian từ khi ông tham gia NVGP năm 1956 đến tháng 5/61, khi ông bị bắt, Phùng Cung vẫn sáng tác đều, không hề nhụt tay trong sự lên án chế độ.
Tháng 11/1972 được tha về. Phùng Cung làm nghề thợ đinh, vẫn âm thầm sáng tác, vẫn bị công an đến thăm ḍ và kiểm soát. Ông phải chép bản thảo làm nhiều bản gửi nhiều nơi. Phùng Cung mất năm 1998 tại Hà Nội.
Còn tiếp ...
Bookmarks