Tiếng Việt có một kho thành ngữ phong phú và đầy h́nh ảnh, nhiều câu bắt nguồn từ những câu chuyện, điển tích rất thú vị
Trước hết là một câu thành ngữ rất quen thuộc : “Đàn gảy tai trâu”.
Câu thành ngữ “đàn gảy tai trâu” nhằm ngụ ư rằng đưa điều hay ho tốt đẹp đến với đối tượng không có khả năng thưởng thức và cảm thụ th́ cũng chỉ phí công vô ích mà thôi.
Câu thành ngữ này bắt nguồn từ tiếng Hán: “Đối ngưu đàn cầm”. Chuyện rằng xưa có một người tên là Công Minh Nghĩa rất tinh thông nhạc lư và chơi đàn rất hay. Một ngày nọ, ông ta đang dạo chơi th́ nh́n thấy một đàn trâu gặm cỏ. Tức cảnh sinh t́nh, ông đàn khúc “Thanh giác chi tao” – một bản nhạc vô cùng cao nhă. Tiếng đàn của Công Minh Nghĩa rất hay, nhưng lũ trâu vẫn b́nh thản gặm cỏ khiến ông rất bực. Sau khi quan sát th́ ông nhận thấy không phải lũ trâu không nghe được mà v́ khả năng cảm thụ âm nhạc của chúng rất kém. Ông bèn đàn một giai điệu quen thuộc th́ chúng ngừng gặm cỏ và dỏng tai lên.
Đến cuối đời Đông Hán, một người thông tuệ tên là Mâu Dung đă kể lại câu chuyện này cho các học tṛ Nho gia sau khi dùng những triết lí cao siêu để giảng Kinh Phật mà họ cứ ngơ ngác. Từ đó “đàn gảy tai trâu” trở thành một câu thành ngữ, được sử dụng rộng răi cho đến ngày nay.
Một số ư kiến cho rằng thành ngữ "đàn gảy tai trâu" có nghĩa tương tự với thành ngữ "nước đổ lá khoai", nhưng không hẵn như vậy. Hai thành ngữ này tuy cùng chỉ một hành động phí công vô ích, nhưng nghĩa khác nhau và cũng được dùng trong các bối cảnh khác nhau. "Nước đổ lá khoai" (có nơi nói "nước đổ lá môn") hay "nước đổ đầu vịt" mới đồng nghĩa, ư nói những lời khuyên răn, dạy bảo chẳng có tác dụng ǵ, cũng như nước rơi vào lá khoai hay lông vịt th́ cũng trôi tuột đi, không thấm ướt. Khi nói đến một đứa trẻ bướng bỉnh, bất trị, mọi lời dạy dỗ đều vô ích th́ ta dùng "nước đổ lá khoai"/ "nước đổ đầu vịt", c̣n khi nói đến trường hợp đem thứ cao siêu ra nói với một kẻ tầm thường không có khả năng nắm bắt th́ dùng "đàn gảy tai trâu".
Trong tiếng Anh, câu thành ngữ tương đương với "nước đổ đầu vịt" là "water off a duck's back", c̣n câu thành ngữ tương đương với “đàn gảy tai trâu” là “cast pearls before swine”.
Nghĩ cũng đúng thật, ngọc mà đem bày trước mặt heo th́ đâu có nghĩa lư ǵ.
Bookmarks