Thưa quý vị và các bạn,
Hôm nay mồng năm Tết, chúng ta ai lại không nhớ đến Chiến tích Hào Hùng cuả Dân tộc : Chiến Thắng Đống Đa.
Tôi xin ghi chép lại Bài Ca Bình Bắc thơ Vũ Hoàng Chương và
đôi giòng về "Vua Quang Trung sai Ngô Thì Nhậm viết thư xin lấy con gái vua Nhà Thanh."
Bài ca B́nh Bắc
Vũ Hoàng Chương
Kể từ đấy
Mặt trời mọc ở phương Đông, ngùn ngụt lửa.
Mặt trời lặn ở phương Đoài, máu chứa chan.
Đă sáu mươi ngàn lần...
Và từ đấy cũng sáu mươi ngàn lần
Trăng tỏ bóng nơi rừng cây đất Bắc
Trăng mờ gương nơi đồng lúa miền Nam
Ruộng dâu kia bao độ sóng dâng tràn...
Hăy dừng lại thời gian
Trả lời ta - Có phải
Dưới vầng nguyệt lạnh lùng quan ải,
Dưới vầng dương thiêu đốt quan san
Lớp hưng phế xô nghiêng từng triều đại
Mà chí lớn dọc ngang
Mà nghiệp lớn huy hoàng
Vẫn ngàn thu c̣n măi
Vẫn ngàn thu người áo vải đất Qui Nhơn?
Ôi người xưa Bắc B́nh Vương
Đống Đa một trận trăm đường giáp công
Đạn vèo năm cửa Thăng Long
Trắng g̣ xương chất, đỏ sông máu màng.
Chừ đây lại đă xuân sang
Giữa đất khách một mùa xuân nghịch lữ
Ai kia ḷng có mang mang
Đầy vơi sầu xứ - Hăy cùng ta
Ngẩng đầu lên, hướng về đây tâm sự
Nghe từng trang lịch sử thét từng trang
Một phút oai thần dậy sấm
Tan vía cường bang
Cho bóng kẻ ngồi trên lưng bạch tượng
Cao chót vót năm màu mây chiêm ngưỡng
Dài mênh mông vượt khỏi lũy Nam Quan
Và khoảnh khắc
Đổ xuôi chiều vươn ngược hướng
Bao trùm lên đầu cuối Thời Gian.
Bóng ấy đă ghi sâu vào tâm tưởng
Khắc sâu vào trí nhớ dân gian
Một bành voi che lấp mấy ngai vàng.
Ôi Nguyễn Huệ người anh hùng áo vải
Muôn chiến công, một chiến công dồn lại
Một tấm ḷng, muôn vạn tấm ḷng mang.
Ngọn kiếm trỏ, bao cánh tay hăng hái
Ngọn cờ vung, bao tính mệnh sẵn sàng.
Người cất bước, cả non sông một dải
Vươn ḿnh theo - dăy Hoành Sơn mê mải
Chạy dọc lên thông cảm ư ngang tàng.
Cũng chồm dậy đáp lời hô vĩ đại
Chín con rồng bơi ngược Cửu Long giang
Người ra Bắc, oai thanh mờ nhật nguyệt
Khí thế kia làm rung động càn khôn.
Lệnh ban xuống, lời lời tâm huyết
Nẻo trường chinh ai dám bước chân chồn.
Gươm thiên cựa vỏ,
Giặc không mồ chôn.
Voi thiên chuyển vó,
Nát lũy, tan đồn
Ôi một khúc hành ca hề, gào mây, thét gió,
Mà ư tướng, ḷng quân hề, bền sắt, tươi son.
Hưởng ứng sông hồ giục núi non
«Thắt ṿng vây lại» tiếng hô ṛn
Tơi bời máu giặc, trăng liềm múa
Tan tác xương thù, ngựa đá bon.
Sim rừng, lúa ruộng, tre thôn,
Ḷng say phá địch, khúc dồn tiến quân
Vinh quang hẹn với phong trần
Đống Đa g̣ ấy, mùa xuân năm nào.
Nhớ trận Đống Đa hề thương mùa xuân tới
Sầu xuân vời vợi
Xuân tứ nao nao
Nghe đêm trừ tịch hề, máu nở hoa đào,
Ngập giấc Xuân tiêu hề, lửa trùm quan tái
Trời đất vô cùng hề, một khúc hát ngao
Chí khí cũ gầm trong da thịt mới
Vẳng đáy sâu tiềm thức, tiếng mài dao,
Đèo Tam Điệp hề, lệnh truyền vang dội
Sóng Sông Mă hề, ngựa hí xôn xao
Mặt nước Lô Giang hề, ḷ trầm biếc khói,
Mây núi Tản Viên hề, lọng tía giương cao...
Rằng: «Đây bóng kẻ anh hào
Đă về ngự trên ngă ba thời đại»
Gấm vóc giang san hề, c̣n đây một dải
Th́ nghiệp lớn vẻ vang
Th́ mộng lớn huy hoàng
Vẫn ngàn thu c̣n măi...
Ôi ngàn người áo vải đất Qui Nhơn!
Nay cuộc thế sao nḥa, bụi vẩn,
Lũ chúng ta trên ngă ba đường
Ghi ngày giỗ Trận
Mơ Bắc B́nh Vương
Ḷng đấy thôn trang hề, ḷng đây thị trấn
Mười ngă tâm tư hề, một nén hương
Đồng thanh rằng: «Quyết noi gương!»
Để một mai bông thắm, cỏ xanh rờn
Ca trống trận thôi lay bóng nguyệt.
Mừng đất trời gió bụi tan cơn
Chúng ta sẽ không hổ với người xưa
Một trận Đống Đa ngàn thu oanh liệt
V́ ta sau trước ḷng kiên quyết
Vàng chẳng hề phai, đá chẳng sờn
***
Bất ngờ với tờ "Biểu" cầu hôn!?
Một số tài liệu lịch sử xác nhận rằng, vua Quang Trung đă sai sứ thần tới triều Măn Thanh cầu hôn công chúa con gái của vua Càn Long. Sách Hoàng Lê nhất thống chí có chép, "vua Quang Trung sau khi quyết định đánh nhà Thanh, bèn sai bầy tôi là Chiêu viễn Vũ Văn Dũng sang Tàu dâng biểu cầu hôn. Cũng liên quan đến câu chuyện này, sách Đại Nam chính biên liệt truyện ghi: "Năm Nhâm Tư (1792), vua Quang Trung sai làm biểu văn sang nhà Thanh cầu hôn để ḍ ư vua Thanh và cũng để mượn cớ gây mối binh đao, nhưng vua bị bệnh không đi được".
Đa số sử liệu về triều Tây Sơn do chính sử nhà Nguyễn chép cần xem xét một cách thận trọng. Bởi công tác biên soạn sử về giai đoạn này có phần sơ sài.
Trước câu hỏi, có hay không việc vua Quang Trung xin hỏi cuới công chúa nhà Thanh và tham vọng đằng sau là ǵ, PV báo ĐS&PL đă quyết định đi t́m câu trả lời. Chúng tôi đă lần theo những thông tin liên quan đến vương triều Tây Sơn và thu thập được nhiều thông tin đáng quư.
Rất may mắn, chính thông tin ít ỏi ban đầu, khiến chúng tôi t́m về được tận quê hương của Ngô Th́ Nhậm một vị quân sư tài ba và quê hương của Phan Huy Ích nhà ngoại giao nổi danh của vương triều Tây Sơn. Cuộc hành tŕnh t́m kiếm tư liệu cuối cùng đă đem đến cho chúng tôi nhiều thông tin quư giá. Chính những thông tin này đă gợi mở ra nhiều góc khuất lịch sử mà bấy lâu vẫn c̣n là bí ẩn. Theo t́m hiểu của chúng tôi, đến thời điểm này nhiều ḍng họ vẫn lưu giữ cẩn thận nguồn tư liệu có liên quan đến vương triều Tây Sơn.
Nguồn tư liệu này phản ánh tương đối chân thật và sinh động về một thời kỳ lịch sử oai hùng của dân tộc. Trong các tư liệu mà PV báo ĐS&PL thu thập được, th́ tư liệu từ ḍng họ Ngô Th́ tại làng Tả Thanh Oai, huyện Thanh Tŕ, Hà Nội - ḍng họ sinh ra vị quân sư tài danh Ngô Th́ Nhậm và ḍng họ Phan Huy, Sài Sơn, Quốc Oai, Hà Nội - ḍng họ sinh ra nhà ngoại giao đa tài Phan Huy Ích có giá trị hơn hết. Chính nguồn tư liệu trên đă giúp chúng tôi bước đầu vén lên bức màn bí ẩn xung quanh câu chuyện bang giao giữa vương triều Tây Sơn và triều Măn Thanh liên quan đến việc xin làm pḥ mă của vua Quang Trung.
Và những bí ẩn chưa có lời giải
Theo đó, câu chuyện vua Quang Trung có ư định cưới công chúa con vua Càn Long là có cơ sở. Điều này được chứng minh bằng tờ "Biểu" cầu hôn công chúa gửi cho triều đ́nh Măn Thanh do đích thân Ngô Th́ Nhậm chắp bút. Bản viết này được ghi chép cẩn thận trong tập "Bang Giao Hảo Thoại" do chính Ngô Thị Nhậm biên soạn. Theo tư liệu chúng tôi tiếp cận được, tờ "Biểu" cầu hôn công chúa nhà Thanh do đích thân Ngô Th́ Nhậm viết bằng lối viết sắc sảo, ư tứ sâu xa, đă chuyển tải thành công ư định được xem "dám ăn gan trời" của vua Quang Trung một cách nhẹ nhàng tới vua Càn Long và triều đ́nh Măn Thanh.
Trong tờ biểu này có đoạn viết: "Ngước thấy: Thanh triều gây nền từ núi Băng Thạch, dựng nghiệp vua, con cháu ức muôn đời phồn thịnh. Từ trước đến nay, chế độ nhà trời, công chúa gả xuống, tất phải lấy người tôn quư mới chọn đẹp duyên, không có lệ rộng ra đến các bề tôi ở ngoài... Trong tờ "Biểu" này, Ngô Th́ Nhậm đă khéo léo dùng câu văn có ẩn ư sâu để truyền tải ư định xin được làm pḥ mă của vua Quang Trung. Cuối tờ "Biểu", Ngô Th́ Nhậm viết cho thấy, việc vua Quang Trung muốn lấy con gái của Càn Long có kế hoạch rơ ràng: "Nay dám không tự lượng, mạo muội giăi bày ḷng thành. Kính cẩn sai kẻ bội thần sang chầu hầu. Sau khi tâu bày rồi, sẽ v́ thần giăi bày ḷng thực". Bản thân tờ "Biểu" mới chuyển tải ư định ban đầu, c̣n việc cụ thể như thế nào sẽ đích thân cử sứ bộ sang trực tiếp tấu xin. Tờ biểu đă chứng minh, ư định cưới con vua Càn Long của Hoàng đế Quang Trung là có căn cứ, và bản thân của kế hoạch này được tính toán kỹ lưỡng.
Khi biết được tờ biểu này trong tập "Bang Giao Hảo Thoại" của Ngô Th́ Nhậm, chúng tôi càng có cơ sở để khẳng định, có chuyện vua Quang Trung có ư định làm pḥ mă nhà Thanh là đúng. Cùng với tờ "Biểu" táo bạo này, và việc chắp nối sắc chỉ sai Vũ Quốc Công Văn Dũng đi sứ để thay ḿnh bàn việc xin cưới công chúa th́ sự thật việc cưới xin cũng chỉ là cái cớ. Đằng sau của ư định hỏi cưới này ẩn chứa một tham vọng lớn của vua Quang Trung.
Việc này c̣n được biểu thị một cách rơ ràng trong sắc chỉ sai Vũ Quốc Công Văn Dũng, chuyển tới vua nhà Thanh. Sắc chỉ viết "Sắc truyền cho Hải Dương Chiêu Viễn đô đốc tướng quân dực vận công thần Vũ Quốc Công được gia phong chức chánh sứ, đi sứ nước Thanh, được toàn quyền trong việc đối đáp... vừa thăm ḍ ư (vua Càn Long) và cầu hôn một vị công chúa để chọc tức! Phải thận trọng đấy! H́nh thế trong việc dụng binh đều ở trong chuyến đi này. Ngày khác làm tiên phong (đi đánh nước Thanh) chính là khanh đấy". Sắc chỉ này viết ngày 15 tháng 4 năm 1792.
Cái chết bất ngờ của vua Quang Trung
Như vậy, thực chất của việc xin cưới công chúa con vua Càn Long chỉ là cái cớ. Chuyến đi sứ này, vua Quang Trung cử Văn Dũng đi, nhằm cố ư ḍ la xem phản ứng của Càn Long như thế nào. Có ư cho rằng, đây là một kế hoạch khởi đầu cho ư định xuất binh đánh Măn Thanh của người anh hùng "áo vải cờ đào".
Cũng liên quan đến sự kiện đi sứ của Vũ Văn Dũng hiện có hai luồng ư kiến khác nhau. Một luồng ư kiến cho rằng, sau khi sứ thần Vũ Văn Dũng dâng tấu xin Càn Long ban đất và cưới công chúa, vua nhà Thanh đă chuẩn y lời cầu hôn của Hoàng đế Quang Trung, sai bộ Lễ sửa soạn nghi thức cho việc cưới gả, định ngày cho công chúa sang nước Nam. C̣n việc xin lại hai tỉnh, Càn Long ngoài mặt đồng ư, nhưng thực tế chỉ muốn trao cho Quảng Tây làm đất đóng đô, coi như "của hồi môn" cho con gái.
Luồng ư kiến khác lại cho rằng, việc chuẩn bị cho đoàn đi sứ nhà Thanh do đích thân Ngô Th́ Nhậm đứng ra lo liệu. Tuy nhiên, trong khi mọi việc đang được chuẩn bị kỹ lưỡng th́ tin dữ đến, giờ tư ngày 24 tháng 7 nhuận, năm 1792, Hoàng đế Quang Trung băng hà. Điều này đồng nghĩa với ư định cầu hôn, hay lấy cớ để khởi binh đánh Thanh măi chỉ là ư định của người anh hùng "áo vải cờ đào".
Mọi việc chỉ nằm trong dự liệu
Trong cuốn sách Danh nhân văn hoá Ngô Th́ Nhậm, giáo sư sử học Lê Văn Lan thừa nhận tờ "Biểu" cầu hôn do đích thân Ngô Th́ Nhậm viết thay vua Quang Trung, tờ biểu này được in trong tập sách "Bang Giao Hải Thoại". Vị giáo sư này cũng đề cập đến việc, vua Quang Trung có nhiều tham vọng, trong đó ông lấy sắc chỉ sai Vũ Quốc Công Văn Dũng đi sứ nhà Thanh của vua Quang Trung làm minh chứng. Quan điểm của vị giáo sư này cho rằng, việc cầu hôn và những ẩn ư khác nằm trong dự tính của vua Quang Trung và triều thần. Trên thực tế vẫn chưa có một đoàn sứ nào của nước ta đi sang đặt vấn đề cụ thể với triều đ́nh Măn Thanh về việc này. Việc Quang Trung đột ngột băng hà phá vỡ hoàn toàn kế hoạch này.
Nguồn : Vikipedia.
Bookmarks