Results 1 to 2 of 2

Thread: SỐNG VỚI NGƯỜI VIỆT - BLOG, BẤT ĐỒNG CHÍNH KIẾN, TRUNG QUỐC:KHI CHẾ ĐỘ LO SỢ

  1. #1
    Member Cu Cường's Avatar
    Join Date
    11-08-2010
    Posts
    861

    SỐNG VỚI NGƯỜI VIỆT - BLOG, BẤT ĐỒNG CHÍNH KIẾN, TRUNG QUỐC:KHI CHẾ ĐỘ LO SỢ

    Philippe Papin Laurent Passicousset Người dịch: Hoàng Hà. Hiệu đính: Diệu Linh

    Thật là sáo rỗng khi nói rằng Internet đă thay đổi tất cả. Ở Việt Nam cũng như ở Iran và Trung Quốc, điều khẳng định đó có điểm nổi bật riêng: thế giới thông tin, sự kiểm soát và tiếp cận hoàn toàn thay đổi. Đất nước được kết nối theo chiều hướng tốt hơn. Tính đến năm 2010, có tới 25 triệu người ở Việt Nam vào mạng thường xuyên và điều cốt yếu là phải nói rằng người ta có thể t́m thấy một hàng Internet tại bất kỳ một thị trấn nào ở tất cả các tỉnh. Chắc chắn ở những cửa hàng đó, trang thiết bị đều không mới cũng chẳng chạy nhanh, nhưng tất cả các quán net đều đông nghịt thanh thiếu niên đang giao tiếp với thế giới mà chỉ cần dùng đầu ngón tay. Do vậy, chỉ trong vài năm, các tờ báo truyền thống dưới dạng báo in, vốn rất nhiều song cũng đều bị kiểm duyệt, đă phải thành lập thêm báo mạng như các cơ quan báo chí quốc tế, các trang web nước ngoài bằng tiếng Việt, thậm chí có cả những tờ báo mới của Việt Nam chỉ tồn tại trên Internet và có phong cách khá tự do kiểu như Vietnamnet. Mặt khác, mạng Internet cho phép mọi cá nhân đều có thể tiếp xúc với những người truy cập khác trên toàn thế giới, trong đó đặc biệt có cả cộng đồng kiều bào ở nước ngoài, thông qua các trang báo điện tử, các trang web cá nhân, các diễn đàn và trang blog.

    Chính những trang blog này khiến chúng tôi quan tâm. Ít ra cũng là những trang blog chính trị hơi thiếu tôn kính một chút, bởi với những trang blog khác phải nói thật là chán ngắt, chỉ thoả măn với việc đăng tải những chuyện t́nh cảm thầm kín, những kết quả thi đấu thể thao và những lời khuyên về các sản phẩm chăm sóc sắc đẹp (ngay cả khi những trang blog đó thể hiện tính đa dạng và chủ nghĩa cá nhân trong một đất nước cộng sản giống như các dạng tạp chí đă tận dụng những phương tiện này). Những người dám đề cập đến lĩnh vực chính trị và thời sự là những người có nhiệt huyết và có rất nhiều trang blog như vậy.

    Các trang blog, “những thông tấn xă vỉa hè”
    Blog Osin nêu những vấn đề chính trị, kinh tế và xă hội hiện tại nhạy cảm nhất. Huy Đức, người quản trị trang blog này, không hề lùi bước trước bất cứ thứ ǵ khi lưu trữ các bản tin hài hước mà ông đă đăng tải gần như hàng ngày. Người ta t́m thấy ở đó những bản tin về Đảng, về các quan chức, về Trung Quốc, bất động sản, giải phóng mặt bằng, mức sống sa sút và t́nh trạng thất nghiệp bị che giấu, nạn tham nhũng, buôn lậu, sự thông đồng trong hệ thống thể chế: tất cả những ǵ mà ở Việt Nam phải nói thầm. Là một người rơ ràng có nguồn tin rất nhanh nhạy chứ không phải một người Việt Nam b́nh thường, nhưng ông không tiết lộ nguồn tin riêng, cũng không chạy theo những chuyện ngồi lê đôi mách. Chiến lược của ông tinh tế hơn nhiều, chỉ thể hiện suy nghĩ của ḿnh về những sự việc hoặc thông tin đơn giản được cung cấp từ nguồn báo chí chính thống mà bất cứ ai cũng có thể đọc được. Chính lời b́nh của ông mới đáng chú ư và ông tŕnh bày như một lời kết luận logic về những điều ông vừa đọc được trên báo chí.

    Khi b́nh luận về những số liệu thống kê chính thức được Viện Kiểm sát công bố, trong đó nhấn mạnh việc giảm được 12% các vụ tham nhũng và 18,7% lượng can phạm trong sáu tháng vừa qua, trước hết ông nhận định rằng những kết quả khả quan này phù hợp về mặt thời gian với việc đưa vào áp dụng “Luật pḥng chống tham nhũng” như một sự ngẫu nhiên, nhưng sau đó lại dẫn chứng một cuộc thăm ḍ của một văn pḥng phương Tây cho thấy hơn 80% số doanh nghiệp phải đối mặt với vấn đề này. Từ đó, ông khiến người đọc thắc mắc cả về tính xác thực của các số liệu chính thức, hiệu quả của luật quy định các cán bộ phải kê khai tài sản cũng như tỷ lệ tham nhũng thực tế ở Việt Nam; ông tiếp tục đưa ra lưu ư rằng những kẻ bị kết án chỉ thuộc những cấp thấp trong hệ thống chính quyền chứ không bao giờ ở những cấp gần tới trung ương. Theo quan niệm của ông, chiến lược Osin rất tốt bởi nó dựa trên việc diễn giải, vốn không bị cấm, chứ không tiết lộ thông tin v́ điều này có thể sẽ không được phép.

    Một trang blog khác cũng rất có tên tuổi là Buôn Gió, tức Bùi Thanh Hiếu, 37 tuổi, hiện sống tại Hà Nội. Ngoài việc cáo buộc thẳng thừng cách xử sự của Hà Nội với Bắc Kinh, ông cũng đề cập thẳng thắn đến những vấn đề chính trị, đặc biệt phê phán cách điều hành của chính phủ trong việc xung đột với Giáo hội Thiên chúa giáo mà ông rơ ràng cũng là thành viên. Trong bản tin gần đây nhất của ḿnh, ông đă đăng tải những bức ảnh cho thấy sự đàn áp cộng đồng giáo dân Đồng Chiêm, phá bỏ thánh giá, hai phụ nữ bị công an đánh đập, những bộ quần áo đầy máu me nằm trên một đống gạch. Trong số những trang blog táo bạo này cũng cần phải kể đến các trang Điều Cầy ở Thành phố Hồ Chí Minh bài xích ngọn đuốc Olympic và chủ nghĩa đế quốc Trung Quốc; “Trang the Ridiculous” quan tâm sát sao tới lĩnh vực kinh tế và cũng tự cho phép ḿnh chỉ trích vai tṛ của Trung Quốc trong lịch sử gần đây của Việt Nam; Mẹ Nấm ở Nha Trang cũng nổi khùng trước những mưu đồ chiến lược của Trung Quốc; Quê Choa có lượng người xem rất đông; Anh Ba Sàm do một cựu công an lập ra đă có được 2 triệu lượt người xem và có hàng trăm đường link cho phép chuyển sang những trang web và blog khác ở Việt Nam cũng như ở nước ngoài.

    Tất cả những trang blog này đều có một lợi ích lớn cả về mặt cung cấp thông tin ngay từ gốc, được rút ra từ những trải nghiệm cá nhân được mô tả một cách tự do, cũng như về nội dung b́nh luận. Ở đó người ta được hít thở mùi hương của không khí thời cuộc, đó là sự thật, sự thật từ phát ngôn của người dân. Tất cả những thông tin ở đó chắc chắn không nhất thiết phải chính xác, cũng chẳng tô vẽ, thậm chí chẳng thiếu những ẩn ư, song tất cả đều là những cái hộp cộng hưởng nho nhỏ của những điều mà người Việt Nam trao đổi với nhau.

    Trang chủ trên blog của Nguyễn Hữu Vinh (tức Ba Sàm) nhại lại câu của một cơ quan thông tấn với hàng chữ đậm: “Cơ quan của Thông tấn xă Vỉa Hè”. Không thể bỏ qua những trang blog này bởi dù sao đó cũng là nơi duy nhất thực sự có tự do ngôn luận và ngoài việc bàn luận không đâu vào đâu th́ đây là phương tiện duy nhất để biết được điều mà mọi người muốn nói. Vả lại đó cũng là một việc thực hành rất bổ ích khi so sánh những điều được đăng tải trên báo chí với những điều mà các bloger thể hiện trên các trang Yahoo-360 hay Multiply mỗi khi xảy ra những sự kiện lớn. Trong những năm 2008 và 2009, khi báo chí chỉ trích những người Thiên chúa giáo biểu t́nh ở Hà Nội th́ các bloger tỏ ra dè dặt hơn, có thái độ nghi ngờ trước sự thống nhất của các phương tiện truyền thông chính thống, tỏ ra bối rối khi một bloger tiết lộ rằng cảnh sát đă cài những thành phần lưu manh vào nhóm biểu t́nh để gây rối loạn, kinh tởm khi bloger “Buôn gió” đăng tải những bức ảnh người bị thương. Người ta có thể suy nghĩ những ǵ ḿnh muốn về vấn đề Thiên chúa giáo, nhưng không thể nói rằng về chủ đề này, người Việt Nam rất ngây thơ hay chỉ biết theo đuôi.

    Mặt khác, người ta cũng không c̣n thờ ơ khi đọc tin về sự phẫn nộ của một phụ nữ trẻ trước việc bắt giam hai nhà báo đă tiết lộ tin tức về vụ bê bối tham nhũng PMU 18. Trong lĩnh vực kinh tế, đây đó đều có những phân tích không chính thống và đặc biệt gây khó chịu bởi nó xuất phát từ những môi trường mà không bao giờ được phép phát ngôn, chẳng hạn từ khu vực kinh tế tư nhân phàn nàn về t́nh trạng cạnh tranh không lành mạnh của khu vực kinh tế Nhà nước. Có thể dẫn ra vô vàn ví dụ song ư tưởng vẫn hết sức đơn giản: nếu không đọc những trang blog này, làm sao người ta có thể nghe được những tiếng nói cá nhân và đôi khi là không hoà hợp của Việt Nam? V́ vậy hăy lắng nghe những tiếng nói đó, dù nó mang lại sự bực bội (hay niềm vui) khi phải đọc những nội dung như vậy, trực tiếp bằng ngôn ngữ của họ, những trang blog của khoảng 2,5 triệu đồng bào hải ngoại ở Mỹ, Canađa, Úc, Pháp hay Nga.

    Quả thực những trang blog của người Việt ở nước ngoài được đọc rất nhiều. Đối với thanh niên cũng như nhiều đối tượng khác, đó là một khung cửa rộng mở và càng dễ dàng truy cập hơn khi không c̣n rào cản ngôn ngữ. Tất nhiên vẫn có những trang web chính trị rất cay nghiệt, nhất là trong cộng đồng người Việt ở California, nhưng chúng ta đừng quên rằng theo kênh này, tất cả các cuộc tranh luận có thể kết nối với tầng lớp trí thức cũ đă rời khỏi Việt Nam từ năm 1954 hay 1975. Trong số hàng ngàn ví dụ này có thể kể đến những trang viết được đánh giá rất cao của Trần Hữu Dũng, giáo sư kinh tế tại Đại học Wright thuộc bang Ohio, hiện đang trở thành một địa chỉ tham khảo về thông tin. Quả thực những người Việt đang sống ở Việt Nam có thể t́m thấy trên trang này những phân tích kinh tế có chất lượng cao dưới ng̣i bút của Trần Hữu Dũng cũng như của cây bút xuất sắc Vũ Quang Việt, bên cạnh đó là những bài viết có tính chính trị hơn hoặc hướng vào thời sự trong nước và quốc tế kèm theo những tài liệu tham khảo được dịch sang tiếng Việt từ những ấn phẩm tiếng Anh và tiếng Pháp.

    Chỉ với một cái nhấp chuột, dân mạng đă có thể có ngay những tạp chí và sách chưa được biết tới hay bị cấm ở Việt Nam, ví dụ như tập hồi kư của luật sư bất đồng chính kiến Nguyễn Mạnh Tường; nhấp thêm một cái nữa, họ có thể vào được hồ sơ đầy đủ của những trí thức hàng đầu Việt Nam như triết gia Trần Đức Thảo, học tại Đại học sư phạm Paris, tốt nghiệp thạc sĩ triết học năm 1944, chuyên gia hàng đầu về Husserl và tác giả công tŕnh nghiên cứu nổi tiếng về hiện tượng học. Con người này, dù đă tham gia chiến khu Việt Minh từ năm 1951, về sau vẫn bị gạt bỏ, đến mức phải xuống làm sếp một ga nhỏ ở tỉnh, chỉ bởi v́ ông có đầu óc phê phán không chịu chấp nhận những khẩu hiệu chính trị thời bấy giờ. Con người vĩ đại này ít được giới trẻ Việt Nam biết đến: nếu họ qua các blog và trang mạng mà biết hơn tí chút về ông th́ là điều tốt. Điều này cũng đúng với tất cả những người lớn tuổi đang sống ở nước ngoài, những người đă được hưởng một nền đào tạo cổ điển, là những chuyên gia và là những người yêu nước, nhưng bị lịch sử nghiền nát, họ phải ra đi và tạo thành một đội ngũ song song với các cụ cẩn trọng c̣n ở lại trong nước.

    Thế giới mạng về bản chất là mở, nên các blogger Việt Nam học được ở các bạn nước ngoài bao nhiêu th́ cũng cấp nhiều thông tin cho họ bấy nhiêu. Ở khắp nơi trên đất nước, núp dưới những cái tên giả nhiều khi nghe rất bí ẩn, có hàng trăm ngàn người đang đẩy cánh cửa tham gia vào thế giới này. Số lượng và bí mật làm nên sức mạnh, chống lại những kẻ mạnh nhưng bị cô lập, ư tưởng này chính là khẩu hiệu của blog Osin: “Cái cây t́m sự cô đơn ở trên cao/Ngọn cỏ t́m sự đông đảo ở dưới đất”. Cũng chẳng sao nếu đôi khi cũng có những blog lộn xộn và những cuộc trao đổi lằng nhằng. Diễn đàn X-café minh họa cho sự lộn xộn vui vẻ này: mọi người tha hồ tŕnh bày, cảm thán, chê trách mà không ai biết được họ là ai, viết từ đâu, họ tin vào ai. Về toàn cục là bát nháo, phải biết chọn lựa, nhưng phải công nhận rằng nhờ có blog và các forum, người Việt trên toàn thế giới nói chuyện được với nhau. Đứng trên quan điểm nhà cầm quyền Hà Nội, đó là cái hay nhưng đồng thời cũng là cả một vấn đề.

    Blog và Bloc (khối): kết nối bất đồng chính kiến
    Những người bất đồng chính kiến quả thật đă tận dụng những phương tiện truyền thông này. Khởi đầu là năm 2006. Không muốn nói quá chi tiết, nhưng chúng ta hăy nhớ lại năm đó như có một cơn cuồng tự do đột nhiên xâm chiếm lấy giới lănh đạo chóp bu; họ mở van cho khai thông ngôn luận, phản biện, làm cho đất nước được hưởng một luồng gió nhẹ tự do. Cả bộ máy của đảng, lúc đó đang chuẩn bị đại hội, cũng bị ảnh hưởng. Báo cáo truyền thống của Bộ Chính trị, bao giờ cũng được viết trước nhưng thường được giữ kín, nay được truyền tay trong giới trí thức và báo chí. Dần dà, một cuộc tranh luận nổ ra. Rất nhanh chóng, nó vượt khỏi những khuôn khổ cho phép và đi vào các blog và trang mạng, ở đây chủ đề tranh luận chuyển thành đa đảng, bầu cử đại biểu đại hội đảng, lựa chọn các ứng cử viên vào các bộ ngành, và không tránh né cả vấn đề tham nhũng nội bộ.

    Khi đại hội khai mạc vào tháng 4, các đại biểu không tin nổi vào mắt ḿnh. Họ đạt được việc cho phép đảng viên được “làm kinh tế tư nhân không giới hạn quy mô”, như bên Trung Quốc; họ có tiếng nói trong việc bầu khoảng ba chục trong số 160 vị trung ương ủy viên, mà trước đây việc bầu bán toàn là tṛ vờ vịt; và, một điều phi thường, họ được phép đánh dấu vào tên của vị trung ương ủy viên mà họ muốn bầu vào chức tổng bí thư. Cũng trên tinh thần ấy, danh sách 14 vị từ Ban chấp hành trung ương đảng được bầu vào Bộ chính trị được công bố không phải theo thứ tự chức vụ đảng như mọi khi mà, lần đầu tiên, theo số lượng phiếu bầu mỗi ứng viên nhận được.

    Sự thay đổi không chỉ về mặt h́nh thức. Các vị ủy viên Ban chấp hành trung ương và Bộ chính trị được trẻ hóa, đổi mới, và có nhiều vị từ cán bộ hạng hai ở tỉnh lên. Tháng sau, tháng 5, chính phủ được cải tổ, khẳng định thêm rơ ràng đă có sự thay đổi quan trọng.

    Bây giờ ta đă biết đó chỉ là một điều kiện trong quá tŕnh đàm phán khó khăn để Việt Nam được gia nhập Tổ chức thương mại thế giới-WTO. Dưới sự quan sát liên tục và cảnh giác của nước ngoài, đặc biệt là Mỹ, chính quyền buộc phải đưa ra các đảm bảo, trưng ra bộ mặt đẹp nhất, và trên thực tế phải giảm bớt sự kiểm soát chính trị và xă hội. Mọi việc cốt chỉ để đưa ra ấn tượng tốt nhất, và nhất là, để tránh cho các vấn đề nhân quyền và tự do ngôn luận khỏi nổi lên: tai nạn đă đến rơ nhanh. Cho nên chính quyền để yên cho mà làm, trong khi kư một loạt các hiệp ước, hiệp định xếp Việt Nam vào chuẩn mực của luật pháp quốc tế.

    Rồi, sau khi đă vào được WTO tháng giêng năm 2007, người ta đậy lại vung nồi và mọi thứ trở lại như xưa, thậm chí c̣n tốt hơn v́ những kẻ to đầu bây giờ đă được xác định. Ngay tháng 3, đ̣n trấn áp giáng xuống đầu Bloc (khối) 8406, có tên như vậy v́ bản “tuyên ngôn v́ tự do chính trị” đầu tiên của khối, do 178 người bất đồng chính kiến kư tên, được công bố ngày 8/4/06. Hơn một tá thành viên của khối bị tống vào tù và xử vội vă, như luật sư Nguyễn Văn Đài, Lê Thị Công Nhân hay cha Nguyễn Văn Lư (người trước đó chịu án 14 năm tù và vừa bị kết án 8 năm bổ sung trong một phiên ṭa giả tạo). Một h́nh ảnh trứ danh, chụp từ máy điện thoại di động, được truyền đi trên Internet và được lên trang b́a của một tác phẩm khoa học xă hội tại Australia: người ta thấy một cảnh sát mặc thường phục ngăn không cho cha Lư nói tại ṭa bằng cách dùng tay bịt miệng cha. Vậy là sự kiểm duyệt không những được nối lại mà c̣n bị siết chặt hơn, để lấy lại thời gian đă mất.

    Khác với thời điểm trước 2006, một số trí thức, nhà báo, nhà văn, luật sư, giáo sư đă thấy nghiện tranh luận. Họ không muốn dừng nữa. Tận dụng t́nh h́nh lúc đó, họ tổ chức lại thành một hệ thống chặt chẽ, thay v́ chỉ dừng ở những hoạt động cá nhân đơn lẻ. Khối 8406 nhanh chóng nhận thêm những người trước đây là đảng viên Đảng dân chủ Việt Nam, đột nhiên sống dậy từ đống tro tàn, rồi thêm các linh mục và sư săi trong một liên minh phức tạp. Khối được mở rộng, cho ra một tờ báo bí mật. Đặc biệt, các thành viên đều sử dụng tài nguyên công nghệ mới. Blog, nhắn tin trên Yahoo Messenger và MSN, các đường link dấu trên các trang mạng, hội thoại qua IP và Skype, đưa video lên Youtube trở thành các phương tiện để trao đổi ư kiến, kiến nghị, yêu sách mà vẫn qua mặt được công an.

    Sự kết nối giữa Internet và giới bất đồng chính kiến làm thay đổi thế cờ. Cho đến thời điểm đó, mạng được mở rộng, tự do hơn Trung Quốc, với những lỗ hổng lớn, đơn giản là v́ không ai để ư mấy và v́ khách quan mà nói th́ số trang web phản đối chính quyền c̣n ít, hoặc là quá khích đến mức tự làm mất uy tín của ḿnh. Thư điện tử bị kiểm soát nhờ một phần mềm lọc password-tần số của việc giám sát tùy thuộc vào chỉ số nguy hiểm do công an thiết lập, chủ yếu là đối với người nước ngoài. Những tư tưởng hơi tự do một chút, hoặc phản đối chỉ trích, sớm bị nhận diện ngay, bản thân họ và gia đ́nh họ bị “nhẹ nhàng” thúc bách để lại đi đúng đường. Phải nhắc lại là tất cả những điều này chỉ liên quan đến các cá nhân đơn lẻ.

    Sau vụ “mở cửa giả hiệu” năm 2006 và sự xuất hiện của khối 8406, t́nh h́nh không c̣n như trước nữa. Từ nay, giới bất đồng chính kiến được tổ chức hẳn hoi, và lần đầu tiên có hẳn một chính cương mang đến một lựa chọn chính trị khác ngoài sự cai trị của đảng, và phe bất đồng chính kiến này phát triển đồng hành với sự phát triển của các phương tiện trên Internet. Món cocktail trở nên dễ nổ, v́ thời gian này đúng là lúc các blog trong giới trẻ đang nở rộ, v́ những lư do chẳng liên quan ǵ tới chính trị. Chỉ đơn giản là đă đến lúc. Khổ nỗi là lúc này không hợp, Internet đă bị nghi ngờ đến nỗi trong các bộ cũng có bộ phận theo dơi. Nhưng khác với thư điện tử, blog rất khó nắm bắt. Tất nhiên là có thể biết tác giả ở đâu, khó nhưng vẫn làm được, nhưng không thể biết độc giả là ai, ở đâu, nhất là khi những người này rất khoái chí khi lướt mạng theo cách vô danh, chẳng thể nào xác định được.

    Luồng thông tin cứ thế mà đi ra, đi vô, lặp lại, bật lên, gây tiếng vang, rẽ ra các nhánh nhờ vào các đường link, chuyển ra nước ngoài, phong phú thêm với các b́nh luận và lời nhắn, cho phép người Việt ở trong nước không chỉ đọc, mà c̣n có thể viết và phát biểu. Blogger, độc giả và nước ngoài cùng phát ngôn, một cách tự do: c̣n ǵ nguy hiểm hơn? Nhất là khi việc phải đến đă đến rất nhanh: blog của các nhà bất đồng chính kiến ở nước ngoài có người vào đọc, và tệ hơn nữa, là lây nhiễm tư tưởng cho các blog trong nước, không rơ v́ tin tưởng hay v́ cắt/dán dễ quá mà cũng chia sẻ những chỉ trích của họ, ít ra là những chỉ trích dễ chấp nhận nhất. Người ta bắt đầu đọc những lời phản loạn liên quan tới đời sống hàng ngày của người dân, ví dụ như chuyện giải tỏa đất đai hay chuyện đút lót trong giáo dục. Qua các thông điệp có thể đưa lên blog, thanh niên, sinh viên, con cái nông dân kể chuyện ḿnh, chuyện bố mẹ ḿnh và đối thoại với những người đang đi làm, giáo sư, công nhân, hưu trí, những người này trả lời lại họ và thế là thực sự có trao đổi bàn luận.

    Nguồn: Anh basam

  2. #2
    Member Cu Cường's Avatar
    Join Date
    11-08-2010
    Posts
    861

    CÁC TÁC PHẨM KHÁC CỦA PHILIPPE PAPIN : Ở Paris trong những cuộc chiến tôn giáo, NXB Arléa, 2007. Lịch sử Hà Nội, NXB Fayard, 2001. Việt Nam, chặng đường của một quốc gia, NXB Belin/La Documentation française, 2003. Một vùng thôn quê ở Bắc Kỳ, tái bản phê b́nh Charles Édouard Hocquard, NXB Arléa, 1999.

    Mục lục
    Lời tựa…………………………………………… …………………tr 13

    Đề dẫn…………………………………………… ……………………..tr 17

    Lần đầu đi chơi tỉnh………………………………………… ……tr 21

    Đường kẻ đỏ chói tai…………………………………………… ……tr 21

    Đảo cán bộ……………………………………………… ……………tr 25

    Thời luận nhỏ về một âm mưu lớn………………………………… tr 29

    Ngoại ô cuối cùng, giới hạn đầu tiên………………………………tr 34

    Đất cũ, thách thức mới…………………………………………… ..tr 37

    Sống giữa hai cơn băo…………………………………………. tr 43

    Cơn băo chết người tầm thường…………………………………. . tr 44

    Hội An: ngập lụt hàng thế kỷ…………………………………… .. tr 52

    Quảng Ngăi: tàn phá bên bờ biển………………………………… tr 57

    Mái trường thân yêu…………………………………………. . tr 63

    Trường tư nơi “hổng” trường công……………………………… tr 64

    Trường công: thu chính, thu phụ……………………………….. tr 74

    “Hối lộ hợp pháp”……………………………………… ………. tr 79

    Ở bậc học cơ sở thế tốt rồi, lên trung học có thể làm tốt hơn…… tr 83

    Công-Tư: tṛ ảo thuật cũ rích………………………………… tr 89

    Thăng trầm một gia đ́nh doanh nhân…………………………… tr 90

    1975: Hà Nội gặp thị trường…………………………………… . tr 95

    Muốn cứu chế độ, phải cứu Nhà nước!……………………………… …. tr 101

    Công-Tư: tù mù……………………………………………… … tr 104

    Nền y tế thiếu đồng bộ ……………………………………. tr 111

    Đời sống hai mặt của Hùng, một bác sĩ giỏi………………….. tr 112

    Đau đớn và giải thoát……………………………………… …. tr 116

    “Bàn tay nhờn mỡ của công chức”………………………… tr 123

    Những chân gỗ khó tránh và tốn kém…………………………. tr 124

    Tuân thuyết phục các bạn ra sao?……………………………….tr 128

    Nhà công vụ và bất động sản………………………………… ..tr 134

    Các yếu tố làm trầm trọng thêm t́nh h́nh: tản quyền và mua chuộc cán bộ……………………………………………… ………………tr 137

    Người ta cảm thấy ǵ và nghĩ ǵ?……………………………….tr 144

    Tṛ chơi phong b́, ai được ai mất?……………………………. .tr 149

    Hiên, một trường hợp kết nạp đảng điển h́nh……………..tr 153

    Tiếp cận và vận động kết nạp………………………………… ……tr 154

    Kiểm tra và kết nạp…………………………………………… …..tr 158

    Chi bộ đảng hoạt động như thế nào?……………………………….tr 165

    Càng trong đảng, càng ít làm chính trị……………………………..t r 171

    Quân đội: Nhà nước trong Nhà nước, Đảng trong Đảng……….. tr 179

    Cán bộ dân sự học quân sự………………………………………….t r 179

    Dịch vụ cho người nghèo và người “không nơi nương tựa”………..tr 184

    Giải ngũ, tái vũ trang……………………………………… ……..tr 189

    Lực lượng dân quân trong công sở, nhà máy…………………….tr 192

    Tự chủ và làm ăn trong quân đội………………………………… tr 195

    Tư nhân hoá một phần rất nhỏ các doanh nghiệp quân đội………tr 199

    Rắc rối những đối tượng bất đồng chính kiến…………………….tr 202

    Bạn của người có thể “xin lại cái quần đùi”………………………tr 205

    Việc làm: “Tay làm hàm nhai”…………………………………tr 211

    Chim non t́m tổ……………………………………………… ……tr 211

    Kinh tế tư nhân hay phi chính thức?………………………………..t r 215

    Việt Nam cũng có thất nghiệp…………………………………… …tr 223

    Sống chui trong thành phố…………………………………………. tr 226

    Xuất khẩu lao động ư? Vay nợ đi trước đă!……………………………… tr 235

    Mất đất!………………………………………… ………………tr 243

    Tam Đảo, nông dân rời ruộng……………………………………. .tr 245

    Một thày bói thạo tin giải toả…………………………………… …tr 250

    Nông dân: một gương mặt điển h́nh, vinh quang và quen thuộc….tr 253

    “Bỏ” nhà được đền bao nhiêu?…………………………………… ……………..tr 258

    Nhà ở xă hội thành đối tượng đầu cơ……………………………….tr 261

    Đất xanh bóng trắng……………………………………… …………tr 265

    Chiến lược vét đồ rơi văi…………………………………………… tr 271

    Nhà đầu cơ dễ mến…………………………………………… …tr 275

    Hệ thống chia phần: ăn mồi có tổ chức…………………………….. tr 277

    Hà Nội, sào huyệt của giới đầu cơ………………………………….t r 283

    Tôn giáo: Trời hay đất?………………………………………… ……………tr 287

    Một câu chuyện tôn giáo với hai nhát bào………………………..tr 288

    Công giáo: Thoả hiệp và kháng cự……………………………….. tr 292

    Nhà thờ được người ngoại đạo ủng hộ…………………………….tr 296

    Đạo phật bị chia nhỏ…………………………………………… ….tr 298

    Sự quan liêu hoá thận trọng của các tôn giáo………………………tr 302

    Thánh hoá chính trị…………………………………………… ……tr 305

    Đầu óc phê phán và chế giễu dưới chế độ độc đảng……………tr 307

    Giới trí thức mưu mẹo…………………………………………… ..tr 308

    Ngôn từ nước đôi và trở mặt……………………………………….t r 313

    Khi nhà báo muốn đưa tin…………………………………………. tr 316

    Khi tự kiểm duyệt làm tê liệt………………………………………. tr 323

    Bà Anastasie trong những bộ đồ nhàu nát………………………… tr 328

    Những kẻ chế nhạo………………………………………… ……… tr 333

    “Người buôn gió”………………………………………… ………..tr 338

    Blog, bất đồng chính kiến, Trung Quốc: khi chính quyền thấy sợ……………………………………………… ……………… tr 343

    Blog, “thông tấn xă vỉa hè”……………………………………….t r 344

    Blog và Bloc (khối): sự kết hợp bất đồng chính kiến…………….tr 349

    Những phiên toà bất công để sân khấu hoá sự bất công……………tr 353

    Trên Internet, các “thế lực thù địch xúi giục bất ổn”………………tr 357

    Bóng đen Trung Hoa, bùng nổ chủ nghĩa dân tộc………………….tr 360

    Sợ vết dầu loang……………………………………… ……………tr 364

    Sao cho 100 h́nh ảnh này lan xa!…………………………………..tr 369

    Lời tựa
    Lời kết mỉa mai của cuốn sách thật hay này chính là ch́a khoá. Ban đầu tôi cũng tự hỏi không hiểu cái cảm giác về một sự rơ ràng, tươi mát, “mới mẻ” hoàn toàn khi đọc cuốn sách t́m hiểu thực tế Việt Nam này ở đâu ra. Câu trả lời hoá ra lại đơn giản: đó là do các tác giả đă hoàn toàn bỏ qua các định kiến, mà suy cho cùng các định kiến ấy là do tính chuộng ngoại lai mà ra. Chuộng ngoại lai hiểu cho đúng cũng là một dạng dối trá. Bao giờ cũng dối trá. Chính nó ve văn và làm khách du lịch lạc lối.

    Chúng ta hăy cùng nhớ tới những lời quảng cáo năm này qua năm khác mời gọi ta lên đường. Phần lớn những lời quảng cáo này đều có một tính hai mặt đáng ngờ. Đó chính là nghịch lư căn bản của mỗi chuyến đi, mỗi khám phá (rởm). Có thể tóm lại trong vài từ. Thứ mà chúng ta đi tận chân trời góc bể để kiếm t́m, thứ “ngoại lai” rởm ấy chẳng qua cũng chỉ là “đồ sơn” mà thôi. Cái cứ tưởng là “nơi khác” ấy khiến chúng ta bỏ tiền ra mua lời hứa hẹn trong các ca ta lô của các hăng lữ hành chuyên nghiệp, nó là một tṛ dối trá thô thiển nhằm đáp ứng một nhu cầu mà ta có thể tạm coi là chủ nghĩa tiêu thụ.

    Cái chúng ta t́m kiếm một cách bản năng khi rời khỏi quê hương, khỏi thường nhật, khỏi môi trường quen thuộc, đó không chỉ là vẻ đẹp đặc thù của phong cảnh hay công tŕnh. Chúng ta c̣n hy vọng sẽ có thêm chút ǵ thật là khác thường, một sự lạ nước lạ cái hoàn toàn, một sự “khác biệt” càng lớn càng tốt. Đi thăm chợ ả rập, phố Ấn độ hay đường ṃn châu Phi, chúng ta muốn được sửng sốt trước những người đàn ông và đàn bà có cách sống khác, truyền thống khác và thế giới quan khác. Khác tuyệt đối.

    Tất cả những sản phẩm báo chí nói về lữ hành chẳng qua cũng chỉ nhằm tụng ca một cách ít nhiều khéo léo về sự “khác biệt” này. Phụ nữ cao cổ ở Myanmar, thầy tu khổ hạnh ở Bénarès, người Inuit ở Groenland, nông dân c̣ng lưng dưới ruộng ở Việt Nam: đó là sự lạ mà các hăng lữ hành mời chúng ta tận hưởng.

    Vậy mà, cách nh́n thế giới như vậy là ngược lại với sự thật. Trước hết, cái mà chúng ta cho là đẹp như tranh thường là do tác động của nghèo đói. Cái mà chúng ta cho là thú vị (những đám đông chân trần lê bước ở châu Phi, những thành phố lúc nhúc loè loẹt, những bà nông dân c̣ng lưng gánh củi, .v.v.), lại chính là nỗi khốn cùng của người trong cuộc. Trong cái cách mà khách du lịch lượn quanh các chợ nḥm ngó, máy ảnh nháy lia lịa, có chút ǵ đó hơi dă man.

    Sau đó, phải thấy là cả thế giới đă thay đổi, nhất thể hoá, đô thị hoá và phát triển. Những cô bé chăn dê ở châu Phi ngày nay nghe nhạc techno bằng máy kỹ thuật số; sư săi ở Việt Nam đi taxi và học vi tính; các dân tộc trên thế giới cũng, giống như chúng ta, muốn tham gia vào tất cả những ǵ gọi là toàn cầu và sự đơn điệu của nó. Sự tầm thường hoá hành tinh đương nhiên làm chúng ta không thoả được cơn khát ngoại lai. Nó làm ta bực bội. Nên ta cứ có xu hướng muốn giữ lại sự hư cấu về cái đẹp đẽ đă qua, nhốt người dân các xứ sở xa xôi trong nhà tù của sự khác biệt. Để đạt được mục đích ấy, ta sẽ lại sáng tạo ra một thế giới tưởng tượng, c̣n giả hơn cả đề co sân khấu; ta sẽ quay phim như thể đó là một vườn bách thú màu sắc khổng lồ. Ta sẽ đ̣i các dân tộc phải giống y hệt ư ta.

    Tôi vẫn c̣n nhớ một câu chuyện được nghe ở châu Đại dương. Ở quốc đảo Fidji, chính phủ năm nào cũng yêu cầu nhân dân không mặc quần áo kiểu phương Tây trong mùa du lịch để khỏi làm khách thất vọng. Nói thế là đủ hiểu.

    Thực ra nước nào cũng có nét ngoại lai đặc thù của ḿnh và cả một bộ sưu tập các h́nh ảnh mà người ta thường quen gán cho nơi ấy. Đối với trường hợp Việt Nam, các h́nh ảnh định sẵn ấy trong đầu óc chúng ta có nhiều tầng nghĩa. Tất nhiên trong đó có những h́nh ảnh về vẻ đẹp rực rỡ của phong cảnh. Ngay cuối thế kỷ XIX, những người đầu tiên phát hiện ra Việt Nam đă mê đắm kể về những ruộng lúa bát ngát bao quanh là những rặng núi ẩn hiện trong mây. Họ tả về những ruộng lúa sắp xếp khéo léo như những tổ ong, phân cách đất và nước từng xăng ti mét một, tới tận chân trời; những ô bờ đê bằng đất sét bao lấy những người đàn bà oằn vai dưới sức nặng của chiếc đ̣n gánh; những động tác và nhịp điệu ấy – những chiếc gầu tưới mà hai người đàn ông đứng đối mặt cùng nhịp nhàng kéo nước, những con trâu b́ bơm trong nước ngập tới nửa ống chân.

    Bổ sung vào những tụng ca dai dẳng về vẻ đẹp địa lư – quả thật là không thể chối căi -, qua thời gian c̣n có thêm những kỷ niệm về thời thực dân và các cuộc chiến tranh liên tiếp diễn ra sau đó. Lính Pháp, những cựu binh Đông Dương, đă góp phần lớn vào việc làm cho đất nước này có một sự “mê hoặc” đặc biệt. Lính thuỷ đánh bộ Mỹ, vượt qua nỗi đau thể xác và tinh thần, đă phát triển, và làm lan truyền, một nỗi nhớ Việt Nam lạ lùng và da diết. Thậm chí họ c̣n chế ra từ “namstalgie” để chỉ nỗi nhớ này. Qua bao năm lắng lại, tất cả những h́nh ảnh này cuối cùng đă tạo ra một Việt Nam tưởng tượng, một Việt Nam ảo trong đó đời sống của nhân dân ra sao, xă hội (thực) biến chuyển thế nào ít ai quan tâm. Phần lớn sách báo và sách hướng dẫn du lịch ở các nước phương Tây đều nói tới nước Việt Nam tưởng tượng này.

    Trong khi đó, nước Việt Nam thật lại rất ít được biết đến – giống như phía kia của mặt trăng. Philippe Papin và Laurent Passicousset sẽ giúp chúng ta khám phá “mặt khuất” này. Để làm được như vậy họ có một thái độ b́nh tĩnh – thậm chí hài hước nhẹ nhàng – mà chỉ những người hiểu tường tận đất nước và ngôn ngữ này mới có được, mà những người như vậy đâu có nhiều.

    Với tất cả những ai, giống như người viết những ḍng này, yêu mến Việt Nam từ lâu nay, với những ai tưởng rằng ḿnh có chút hiểu biết về đất nước này, có được cuốn sách này quả là duyên trời định, tuy nghe có vẻ nghịch lư. Khách quan nhưng uyên bác, xây dựng nhưng phê phán, những trang sách đưa ta thẳng đến thực tế, một thực tế trần trụi nhưng đáng say mê của một đất nước.

    Jean-Claude Guillebaud

    Đề dẫn
    Với số dân 90 triệu và nằm ở giữa Đông Nam Á và Đông Á, có thể nói Việt Nam là một đất nước có vị thế quan trọng. Ấy thế mà c̣n nhiều điều về đất nước này mọi người vẫn chưa được biết. Nguyên nhân là do cách trở xa xôi, hẳn là vậy rồi, nhưng c̣n bởi những biến cố lịch sử gần đây đă dựng lên trước đất nước này một tấm màn chiếu phẳng không góc cạnh. Và người xem bị hút vào những h́nh ảnh nối tiếp nhau trên cái khuôn h́nh đó: nào là Đông Dương, nào là Điện Biên Phủ, nào là chiến tranh và bom na-pan, nào là những cảnh trực thăng Mỹ lượn đi lượn lại hay sự sụp đổ của chế độ Sài g̣n. Tất nhiên người ta có thể làm cho cái màn h́nh này dịch chuyển, nhưng khi đó người ta lại thấy những h́nh ảnh khác hiện ra: một Việt Nam xă hội chủ nghĩa, chủ nghĩa cộng sản dân tộc, hay những tấm áp phích tuyên truyền, và h́nh ảnh búa liềm. Khi những h́nh ảnh này trôi qua, một loạt những h́nh ảnh mới mẻ hơn, song chẳng kém phần biểu trưng và loá mắt lại xuất hiện.

    Đằng sau tấm màn đó mới là một đất nước thực sự đang cựa ḿnh. Dường như nó không thể được tiếp cận. Khi ta không biết ngôn ngữ của người dân bản địa th́ đương nhiên việc giao tiếp với họ bị hạn chế. C̣n những tiếp xúc nghề nghiệp mang tính h́nh thức xă giao, chỉ trừ những trường hợp đặc biệt mà thôi. Khi chỉ đi lướt qua th́ tất nhiên chẳng thể nào thấy được ǵ nhiều. Nhưng khi ta lưu lại đây lâu th́ lại thấy quá nhiều điều đang diễn ra. Quả vậy, giờ nếu ta đặt câu hỏi đâu là xứ sở đang chuyển động, đang sôi lên sùng sục, đang đổi thay liên tục đến nỗi chẳng một ai có thể đưa ra được một nhận định chắc chắn, th́ câu trả lời chính là Việt Nam. Từ khi Việt Nam mở cửa ra thế giới vào năm 1994, đất nước này chưa hề vượt qua được một chặng đường dài ḱ tích như người ta vẫn thường được nghe đi nghe lại quá nhiều. Mọi người đă quá quen với lề lối cũ, đến mức một thay đổi nhỏ nhất dù là trước đây hay bây giờ đều được xem như một sự đảo lộn. Điều đó cũng đúng ngay cả với những điều giản đơn nhất, chẳng hạn như: từ bỏ chiếc áo bông trấn thủ, chiếc mũ cối xanh hay đôi dép cao su Bác Hồ; việc thay chiếc mũ nồi xứ bas-kơ bằng chiếc mũ lưỡi trai kiểu Mỹ; việc mặc quần tất; sự xuất hiện của những chiếc váy in hoa hay những hoạ tiết nữ tính; và cả việc hạ những chiếc loa phóng thanh công cộng hay việc lắp đặt đèn xanh đèn đỏ tại các ngă ba, ngă tư đường; cuối cùng là quyền phát ngôn, quyền đi lại trong nước và ra nước ngoài…

    Sự đồng nhất cách ăn mặc và lối nghĩ vốn đă làm người ta bối rối cách đây hai mươi năm giờ đây đă nhường chỗ cho những sắc thái và quan điểm đa dạng mà ngày nào cũng đập vào mắt ta. Quả thực là xă hội Việt Nam đă trở thành một cơ cấu phức hợp, góc cạnh hơn, nhất là trên phương diện kinh tế hay văn hoá, duy chỉ có hệ thống chính trị dường như có phần biến đổi chậm hơn. Xă hội Việt Nam đă lật qua một số trang cũ và đă viết thêm vài trang mới. Xă hội đó đă trở lại là một quần thể được cấu thành từ vô số những cá thể mà không dễ để ai đó làm phẳng đi. Nó khởi phát từ thành thị, từ nông thôn, từ bắc chí nam, cho tới miền trung, từ những miền đồng bằng và miền núi, từ những người giàu và người nghèo, từ lớp người trung lưu mới nổi, từ giới trẻ, từ người già, từ những cán bộ chính trị, những doanh nhân, rồi dân ghiền Internet. Hơn bao giờ hết, Việt Nam và người Việt Nam giờ đây đang chuyển hoá từ đơn thể sang đa thể. Khi ta chối bỏ sự đa dạng này, khi ta nh́n cuộc sống qua mặt phẳng được bào nhẵn và xem xét con người bằng những chiếc thước đo, ta sẽ không tránh khỏi sa vào cái mớ những sự khái quát và những lối nghĩ rập khuôn vốn đă được nghe đi nghe lại quá nhiều rồi: chúng tôi đă tập hợp tất cả những thứ đó, để thay lời kết luận cuốn sách này.

    Ngay khi đọc những chương đầu của cuốn sách, độc giả sẽ hiểu ra rằng mục đích của chúng tôi không phải là chỉ ra phần nổi – bởi lẽ đó là những thứ chẳng mấy chốc sẽ được coi là chuyện dân gian ở những xứ sở xă hội chủ nghĩa nhiệt đới -, mà là thực sự giới thiệu những ǵ ở đằng sau tấm rèm. Những chuyện đó lại không hề xa lạ với chúng tôi. Chúng tôi đă lục lọi ở những chốn đó từ hai mươi năm nay và chúng tôi thậm chí nắm giữ cả ch́a chính và ch́a phụ để mở một vài cánh cửa (chúng tôi không có ch́a để mở mọi cánh cửa). Việc chúng tôi t́m cách t́m hiểu và miêu tả mọi người sống như thế nào giải thích những nỗ lực của chúng tôi để định lượng, để đếm, sắp xếp lại những thông tin mà chúng tôi đă thu thập trên thực tế, thuật lại những t́nh huống xác thực và những trải nghiệm cụ thể. Mối bận tâm đó của chúng tôi cũng minh chứng một điểu rằng tiêu chí duy nhất mà chúng tôi đă theo đuổi là nói những ǵ có thực dù ở mức độ nào đi nữa.

    Dẫu sao, xét ở một góc độ khác th́ đất nước này vẫn là một cơ cấu đơn nhất, một bức tường chắn vững chắc, một chiếc mỏ neo bám chặt vào đất và không lay chuyển: đó là chính thể một Đảng duy nhất. Đảng đó chưa bao giờ bị những xu hướng khác thẩm thấu, chưa bao giờ bị chia rẽ hay rạn nứt; và dù bản thân chính Đảng đó đang đứng trước nhu cầu phải thay đổi th́ điều đó cũng không ngăn cản Đảng vạch ra cái ṿng tṛn để giới hạn những ǵ người ta có thể nói và có thể làm. Và thế là quyền lực tuyệt đối của Đảng đă thống nhất những sự khác nhau, từ cực này cho tới cực kia của đất nước, người ta không có sự lựa chọn nào khác là phải qui thuận theo. Người ta cũng không thể không tính đến sự tồn tại của Đảng, bởi lẽ sự ảnh hưởng của nó lan toả trong mọi lĩnh vực của đời sống thường ngày dù ở những mức độ khác nhau. Bởi v́ con người ta không phải là những cỗ máy, cho nên mục đích thực sự của cuốn sách này là miêu tả chi tiết mối quan hệ, sự không tương thích cũng như nguyên lí giải thích tại sao cái cuộc sống hàng ngày này lại không hề diễn ra hoàn toàn đúng theo những ǵ mà ư chí chính trị mong muốn.

    Ngay khi ta đề cập tới các vấn đề về chính trị, về nhà nước, về hệ thống kinh tế được tầng lớp lănh đạo xă hội tạo dựng nhằm đảm bảo lợi ích lớn nhất cho ḿnh, tất yếu ta sẽ nghe thấy những lời phê phán. Chúng tôi đă không hề né tránh những chỉ trích đó, bởi vốn dĩ chúng tôi luôn trung thành với nguyên tắc của ḿnh là luôn theo sát những ǵ con người đă trải nghiệm, nhất là những ai ít được phát biểu nhất. Đó không chỉ là những lời bàn tán giễu cợt đâu đó vốn đă luôn tồn tại, mà là một luồng dư luận trái chiều thực sự, một luồng dư luận đang h́nh thành và đang có xu hướng tách ra thành nhóm. Nhóm này đang bị xử lí nghiêm khắc. Chúng ta lại không thể nhắm mắt làm ngơ và hành động như thể tất cả mọi người đều đồng t́nh với những diễn biến mới đây liên quan tới chính quyền.

    Những lời chỉ trích chúng tôi đưa ra chẳng hề làm giảm đi chút nào những cảm mến của chúng tôi với Việt Nam. Đúng hơn, những ư kiến đó của chúng tôi đă minh chứng một điều rằng chúng tôi không hề coi thường những người dân của đất nước này. Cuối cùng chúng tôi cũng phải thú nhận rằng chúng tôi đă đắn đo rất nhiều khi viết ra những lời đó. Những do dự của chúng tôi có hai loại. Đối với loại thứ nhất, chúng tôi đă không nói ra, bằng cách thay đổi họ và tên, v́ chúng liên quan tới sự b́nh yên của những người đă kể cho chúng tôi những chuyện nhạy cảm. Thế c̣n loại do dự thứ hai th́ sao? Nói ra điều không hay hẳn không phải lúc nào cũng dễ nghe, dù là trong lĩnh vực chính trị. Chính lời nhận xét thẳng thắn sau đây của một người bạn gái Việt Nam – người mà chúng tôi đă tâm sự nói ra những e ngại của ḿnh (cô cũng là người hiểu rơ mức độ kiểm duyệt cũng như cái giá của việc kiểm duyệt nội bộ ) – , đă giúp chúng tôi dẹp đi những do dự này: “Nếu các bạn không nói ra những điều đó, vậy ai sẽ nói ra đây ?”.

    Philippe Papin và Laurent Passicousset

Thread Information

Users Browsing this Thread

There are currently 1 users browsing this thread. (0 members and 1 guests)

Bookmarks

Posting Permissions

  • You may not post new threads
  • You may not post replies
  • You may not post attachments
  • You may not edit your posts
  •