Nhận diện chân lư
Trong đời sống, chúng ta ai cũng trải qua hay ít nhất cũng mục kích biết bao cuộc tranh căi không bao giờ ngă ngũ. Hăng say tranh căi, chúng ta quên bẵng đi việc dành một chút th́ giờ ngẫm nghĩ lại rằng tại sao chúng ta bỏ cả một cuộc đời để đả phá, bênh vực một điều ǵ đó nhằm vào một mục đích không tưởng là buộc đối thủ đuối lư và câm miệng. Chuyện đó không tưởng v́ nó không hề xảy ra, không ai chịu câm miệng trừ phi ta tranh căi với một họng súng bên hông, đă lên đạn.
Rơ ràng cái đề tài chúng ta đang tranh căi không quan trọng bằng việc ḥan ṭan chiến thắng, ḥan ṭan chinh phục được đối phương bằng bất cứ giá nào, kể cả việc dùng những thủ đọan mà thâm tâm ta biết rằng nếu đối thủ biết thủ đọan ấy, luận cứ ta bị phá vỡ.
Xin kể một anecdote.
Làm chứng dối để bảo vệ niềm tin
Mười năm trước Meta có quen một bạn gái tên là Mỹ (cô này nick Cô Miên biết). Cô ta ở Philadelphia, một tiểu bang cổ ở phía bờ biển Đông nước Mỹ. Như bao cô gái mới lớn khác, cô ta thích những chuyện t́nh lăng mạn trong tiểu thuyết, những ḥang tử công chúa thơm ngát những trang cổ tích thần tiên khi những ngón tay thon xinh của tuổi thơ vừa chạm vào mũi thoi của bà phù thủy ác độc (tượng trưng cho giai đọan mới có kinh nguyệt). Mỹ quen một anh nhạc sĩ dương cầm trên net. Hàng ngày, tâm hồn cô được nuôi dưỡng bằng tiếng đàn réo rắt, điêu luyện qua đường dây điện thọai. Cô yêu say mê, yêu điên cuồng tới mức bỏ ng̣ai tai mọi lời ong tiếng ve về anh chàng nhạc sĩ. Thiên hạ trên net đồn rằng anh chàng nhạc sĩ này đă đàn cho nhiều cô gái nghe và đàn bằng băng cassette. Cô bỏ th́ giờ lên net t́m một tấm h́nh một danh thủ dương cầm xoay lưng về phía ống kính và một cô gái tóc thề buông lơi, chống tay lên mặt đàn, đối diện với ống kính, ánh mắt đám đuối mê say nh́n vào đôi bàn tay có 10 ngón đang khiêu vũ trên phím ngà của anh nhạc sĩ. Đưa hình anh nhạc sĩ đang đánh đàn lên net (chỉ thấy sau lưng, Mỹ tự nhận là cô gái đứng đối diện), Mỹ chứng minh cho mọi người biết rằng chính Mỹ đă từng xem tận mắt, hôn lên đôi bàn tay anh nhạc sĩ. Nghĩa là anh nhạc sĩ đàn thật chứ không phải đàn bằng cassette. Nghĩa là Mỹ làm chứng dối để bảo vệ những ǵ ḿnh nâng niu yêu quư.
- Em yêu anh ấy đến nỗi em làm chứng dối. Không biết anh ấy đàn thật hay giả, nhưng em không tin. Em không tin v́ yêu nên t́m mọi cách minh oan cho anh ấy. Cho đến khi nghe theo tiếng gọi con chim, em đáp máy bay đi Cali.
Như bao quư vị nhăn hiệu Việt Nam có cầu chứng tại ṭa khác, tay đeo nhẫn hạt xoàn giả, mặc quần áo D&G, lái xe Lexus, nói tiếng mỹ bồi, "ruộm" tóc vàng, Mỹ chuyên môn mua vé máy bay hạng ...cá kèo cho rẻ. Việt Nam là thế.
Xui cho t́nh yêu của Mỹ. V́ dành ngạc nhiên cho người t́nh, Mỹ đến nhà anh ta bất ngờ kèm theo một cặp nhẫn đính hôn mà đáng lẽ anh chàng phải bỏ tiền ra mua và theo phong tục Âu Tây, phải quỳ xuống, đeo vào tay người yêu, ngỏ lời cầu hôn. Xui cho Mỹ là nàng gặp vợ anh ta. Hai người dẫn nhau đi ra quán cà phê. Nơi đây, Mỹ được bà vợ anh chàng tiết lộ:
- Đàn ǵ em. Ổng chuyên mua băng độc tấu về thu băng, tối ngày lên net cua gái đó em ơi.
Mỹ c̣n biết anh chàng làm nghề chặt thịt heo, thịt ḅ cho một siêu thị Việt Nam chứ không phải là nha sĩ kiêm nhạc sĩ như Mỹ từng biết.
Ôi! Sau khi ch́m vào giấc ngủ trăm năm v́ vết thương của mũi thoi (có kinh, tượng trưng tuổi dậy th́), cô được đánh thức bằng nụ hôn để bước vào ngưỡng hôn nhân, không phải nụ hôn của một hoàng tử bạch mă, áo choàng rách nát bởi gai rừng mà bằng nụ hôn của 1 con khỉ tinh quái. Mỹ bỏ về, mang theo cặp nhẫn đính hôn c̣n receipt và một thực tế phũ phàng dở khóc dở cười.
Điều răn thứ 9 : Chớ làm chứng dối. Để bảo vệ niềm tin, chúng ta không ngại ngần làm chứng dối.
Câu chuyện ám ảnh Meta cho đến ngày nay. Một câu hỏi có lẽ Meta không bao giờ có thể trả lời: Người ta có thể làm chứng dối v́ yêu for the love's sake. Sự thực nằm ở đâu khi cái "tôi", cái "của tôi" choán chỗ lư trí? Nếu chân lư mang nghĩa tuyệt đối tại sao mỗi người trong chúng ta lại nh́n chân lư khác nhau, thấy chân lư khác nhau?
Hăy cùng Meta mổ xẻ chân lư để hiểu rơ hơn bản chất của nó.
Chúng ta không được trang bị một siêu giác quan để nh́n chân lư.
Từ khi c̣n là một sinh vật đơn bào, chúng ta được nẩy sinh, bổ sung, tiến hóa cho đến ngày nay với tất cả giác quan cần thiết để sinh tồn và phát triển ṇi giống. Những giác quan ấy có được là nhờ môi trường. Hăy khoan nói đến thuyết Tiến Hóa và đấng Sáng Tạo. Một điều quan trọng trong cuộc tiến hóa là các hiểm họa môi trường đều hiện diện trong thế giới 3 chiều của chúng ta. Các giác quan giúp chúng ta nhận dạng hiểm nguy, nhận dạng nơi che chở khỏi hiểm nguy đều thích nghi trong bối cảnh vũ trụ 3 chiều. Không một mănh thú nàu tấn công chúng ta từ chiều thứ tư nên việc có giác quan nh́n thấy chiều thứ tư không cần thiết. Không cần thiết nên không phát sinh hoặc lỡ phát sinh cũng thui chột.
Xui xẻo cho chúng ta rằng không chỉ có 1 vũ trụ. Chúng ta đang sống trong một vũ trụ 3 chiều nhưng có những vũ trụ khác như Thiên Đàng, Hỏa Ngục, có những hiện tượng thỉnh thoảng ṛ rỉ vào vũ trụ của chúng ta mà chúng ta gọi là "phép lạ", "thần thoại" cùng với mọi hiện tượng siêu nhiên không thể giải thích khác. Chân lư nằm ở một chiều kích (dimension) cao hơn. Chúng ta không c̣n cách chọn lựa nào hơn là chấp nhận một chân lư tạm, hiệu lực chỉ trong vũ trụ 3 chiều của chúng ta để đối phó với mọi vấn đề của chúng ta. Nhắm mắt xuôi tay, chúng ta mời thấy mặt được chân lư có giá trị vĩnh cửu. Hăy cùng Meta đi vào những vũ trụ nhiều kích thước.
Tưởng tượng con người trong vũ trụ 2 chiều.
Anh chàng Nguyễn Thị Nhân Trí và thế giới 2 chiều.
Anh ta không có khái niệm về chiều cao cũng như người mù bẩm sinh không có khái niệm về màu sắc. Lại tưởng tượng Meta, một con người trong vũ trụ 3 chiều. Để có thể cho con người dẹp lép thấy được trái bóng rổ, Meta "bóc" anh chàng ra khỏi vũ trụ của anh ta, một phép mầu mà lỏai người của anh ta không làm được, đưa anh chàng vào một vũ trụ mà anh ta chưa từng trải qua. Đó là nhấc anh ta từ sàn nhà, nơi đặt trái bóng và từ từ nhấc anh ta lên cao, lên cao cho đến khi tới đỉnh trái bóng. Chiều cao là chiều anh ta không biết. Anh ta thấy một cái chấm. Rồi cái chấm nở ra thành một h́nh tṛn. H́nh tṛn đó to dần rồi tóp lại cho đến khi nhỏ thành một cái chấm. Cái chấm, ṿng tṛn nhỏ, ṿng tṛn to chỉ là những lát cắt mỏng của trái bóng. Hỏi anh h́nh dung trái bóng rổ ra làm sao? Anh ta cắt nghĩa lung tung nhưng rốt cuộc không cắt nghĩa nào đúng.
T́m một anh chàng dẹp lép thứ hai. Lập lại các động tác trên. Khi trả anh ta về vũ trụ của anh ta, nghĩa là đặt anh ta xuống, ra khỏi chiều cao, chiều anh ta không biết. Anh ta cũng cắt nghĩa lung tung. Cả 2 anh chàng dẹp lép cắt nghĩa khác nhau và căi nhau như chúng ta đang căi nhau ở đây.
Thọat đầu cả hai bác thề sống thề chết rằng đă thấy trái bóng rổ rồi. Trong thế giới của bác, một dấu chấm không có kích thước từ từ nở ra thành một h́nh tṛn 2 kich thước rồi to dần tới một cỡ nào đó lại dần dần teo lại thành một chấm không kích thước là một vật thể lạ lùng, phản khoa học. Nếu diễn tả như thế, nhân lọai của 2 bác không hiểu mà chính 2 bác cũng không hiểu đó là cái ǵ. Hai bác chỉ cỏn cách mô tả trái bóng theo "lẽ thường t́nh" mà thế giới bác chấp nhận. Bác này nói bóng rổ là một sinh vật giống h́nh dấu chấm. Bác kia nói nó là một ṿng tṛn. Đấy là cách giải thích duy nhất mà ḷai người của các bác có thể chấp nhận và hiểu. Được một lúc, câu chuyện trái bóng rổ chuyển sang:
- Bác ngu như ḅ.
- Hả! Mày bảo ai ngu? Chính mày là thằng ngu th́ có.
Chân lư của chúng ta cũng đưiợc bàn căi theo kiểu đó. Khổ nỗi cả 2 bác đều thấy trái bóng rổ thật. Không bác nào nói dối.
Tưởng tượng một vũ trụ 3 chiều.
Gọi anh chàng dẹp lép trong thế giới 2 chiều là Nguyễn Thị Nhân Trí. Đừng dẫy nẩy lên chửi bới. Đây chỉ là thí dụ. Meta cho anh chàng xem cái hộp h́nh lập phương. Dĩ nhiên Thị Trí chỉ nh́n thấy cái đáy hộp vuông vức dẹp lép nằm trên sàn nhà mà thôi.
Cái hộp theo quan điểm Meta
Biết rằng căi với Thị Trí không được. Meta khai triển cái hộp như sau:
Cái hộp được banh ra trong vũ trụ 3 chiều, đặt vào trong vũ trụ 2 chiều.
Thị Trí thấy cái hộp gồm 6 cái h́nh vuông chứ không phải 1 h́nh vuông như trước. Thị Trí vẫn căi v́ anh ta vừa chứng kiến Meta làm ảo thuật. Thao tác banh cái hộp ra đ̣i hỏi hạ 5 h́nh vuông từ chiều cao (chiều thứ 3 mà Thị Trí không thấy) xuống cái chiều quen thuộc mà Thị Trí có thể hiểu và thấy. Bao nhiêu năm đọc sách và theo học các môn luận lư, toán học, triết, thần học v.v... không cho phép anh ta tin 1 (h́nh vuông) = 6 (h́nh vuông). Bỗng nhiên 1 h́nh vuông nở ra 6 h́nh vuông xếp theo h́nh thập tự như một tà thuật. Thị Trí kết luận cái chân lư của Meta là nhảm nhí, là tà giáo. Theo anh 1 chỉ bằng 1. Đó là chân lư vĩnh cửu.
Thực ra cái h́nh vuông dẹp lép theo quan điểm Thị Trí chỉ là cái bóng ngả của sự thực. Sự thực gồm 6 h́nh vuông gồm 24 cạnh được gập lại trên một kích thước cao hơn 2.
Vũ trụ 4 chiều.
Xin đừng căi vũ trụ 4 chiều có thật hay không bởi vấn đề chúng ta đang thảo luận không phải là có vũ trụ 4 chiều hay không, mà là chân lư nằm ở đâu. Cho rằng đây là một vũ trụ giả định. Xin giới thiệu hai nhân vật mới: Cụ Ann trong vũ trụ 3 chiều và bác Thượng Đế trong vũ trụ 4 chiều.
Một hôm bác Thượng Đế hiện ra với cụ Ann trong một giấc mộng. Ngài nói:
- Dậy con. Theo ta tới nơi con muốn tới.
Cụ Ann lồm cồm ḅ dậy, quên mang theo hàm răng giả. Trên đường đi Thượng Đế nói:
- Sở dĩ ta muốn con đi diện kiến chân lư v́ con lắm mồm quá. Cũng may hồi nặn ra Adam ta định nặn 2 cái mồm mà nghĩ sao, ta chỉ nặn có 1. Vẫn biết con lắm mồm v́ muốn sáng danh ta, nhưng ở trên Giời ta điếc con ráy quá. Con nói ṭan những điều trật lất. Sau khi nhận diện chân lư, ta mong con bớt nói nhiều cho thiên hạ nhờ mà chính ta đây cũng được nhờ.
Lúc này Thượng Đế mặc cái quần jean hiệu Ông Địa, giày Air Nike, áo khóac hiệu burton, nói chung là giống Meta, cùng cụ Ann bước vào một tiệm phở trong khu thương xá Phước Lộc Thọ. Cụ Ann kêu 1 tô cháo vịt không thịt v́ quên răng giả ở nhà. Không thịt đỡ phải nhá. Bác Thượng Đế móc trong túi ra một cái hộp. Vẫn cái hộp mà Meta dạo nào khoe với Thị Trí. Thọat trông cái hộp cụ Ann làm tài khôn:
- Tưởng cái ǵ. Cái này con biết rồi. Đây là cái hộp mà thằng Meta ḷe lăo Thị Trí chứ ǵ.
Thượng Đế hỏi vặn:
- Con có tin cái hộp này gồm 8 khối vuông không?
Cụ Ann bắt đầu nổi cơn suyễn. Trước khi lên cơn căi nhau, cụ thường lên cơn suyễn. Bịnh này các bác sĩ bó tay. Sách y khoa gọi là sida mồm.
- Theo như trí khôn của con th́ 1 không thể bằng 8. Thượng Đế về ...học lại đi.
Cười hiền từ, Thượng Đế đáp:
- Con hăy xem kỹ đôi bàn tay ta nhé.
Vừa nói Ngài đặt đôi tay có cái nhẫn hột x̣an to bằng củ lạc sáng lấp lóe dưới ánh đèn tiệm phở. Ngài khai triển cái hộp h́nh khối sang h́nh dạng ḷai người có thể nh́n thấy.
Cái hộp h́nh lập phương được "banh" ra trong kích thước thứ 4 đặt vào vũ trụ 3 chiều của chúng ta. Tức khắc ta thấy ngay chân tướng của nó.
Vâng, cái hộp h́nh khối được khai triển trong một vũ trụ có kích thước thứ 4. Nó gồm 8 h́nh khối. Đây mới là h́nh dạng đích thực của h́nh khối theo quan điểm của người trong một vũ trụ cao hơn. Giống như h́nh vuông dẹp lép của vũ trụ 2 chiều thực ra là là bóng ngả của h́nh khối trong vũ trụ 3 chiều, h́nh khối trong vũ trụ quen thuộc của chúng ta chỉ là bóng ngả của sự thực: nó là 8 h́nh khối gập lại trong chiều thứ 4, chiều của Thượng Đế.
Thực ra cái h́nh khối vuông vức 6 mặt 24 cạnh theo quan điểm cụ Ann chỉ là cái bóng ngả của sự thực. Nó là 8 khối vuông gồm 192 cạnh gập lại trong kích thước thứ 4.
- Nhắm mắt lại để ta nâng con lên chiều thứ 4, gọi là chiều của Siêu Nhiên giống như thằng Meta nâng lăo Thị Trí dẹp lép lên chiều thứ 3 để chiêm ngưỡng trái bóng rổ. Thượng Đế ôn tồn nói với cụ Ann.
Cụ Ann bỗng thấy khung cảnh tiệm phở biến mất. Tất cả là một vùng sáng chói ḷa, trong đó có một h́nh dạng giống như Đức Giê Hô Va đứng giang tay trong chiếc áo dài trắng tinh khiết. H́nh ảnh Ngài dần dần trong suốt như thủy tinh nh́n thấy bên trong. Từ phía trái tim, một h́nh ảnh giống Ngài, nhỏ xíu, cũng trong suốt, dần dần lớn ra trong khi h́nh ảnh Ngài đang lớn dần dần rút nhỏ lại, thu về phía trái tim. Cứ thế h́nh nhỏ lớn ra, đồng thời h́nh lớn nhỏ lại, trong suốt và không ngớt biến chuyển. Cùng lúc, vóc dáng Ngài méo mó chuyển sang tṛn, tam giác và vô số h́nh dạng khác nhau trong khi nhỏ biến thành lớn, lớn biến thành nhỏ.
Từ một h́nh 8 khối vuông, 192 cạnh trong vũ trụ 3 chiều, gập lại trong kích thước thứ 4, hiển hiện chân tướng một h́nh khối 4 chiều. Thay h́nh khối bằng h́nh ảnh Đức Giê Hô Va, ta sẽ thấy dung nhan Ngài trong vũ trụ của Ngài.
- Con vừa thấy dung nhan ta. H́nh ảnh ta trong các nhà thờ chỉ là h́nh dạng hồi năy được "banh" ra cho con mắt ngưởi thường được nh́n thấy. Khi lăo Thị Trí nh́n trái bóng rổ là 1 cái chấm nở ra thành ṿng tṛn, to dần, nhỏ lại cho đến khi teo lại thành cái chấm th́ ta vừa "bóc" con ra khỏi vũ trụ của con, nâng con từ "sàn" của kích thước thứ 4 lên đến đỉnh đầu ta trong kích thước thứ 4. Mỗi một milimét ta nâng con trong chiều siêu nhiên, h́nh dạng ta lại đổi khác. H́nh ảnh con vừa thấy chính là ta trong h́nh dạng giống như con người đủ đầu, ḿnh và 2 tay 2 chân được "gập" lại trong chiều kích thứ 4. Mỗi một h́nh dạng trong vô vàn h́nh dạng con vừa thấy chỉ là một miếng cắt 3 chiều trong khối h́nh dạng 4 chiều. Nào, bây giờ con c̣n ư định "mô tả" dung nhan ta cho ḷai người nữa hay không? Nếu có, con sẽ tả như thế nào? Ta không có vóc dáng và đồng thời ta có vô vàn vóc dáng. Chính Einstein cũng không thể hiểu ta vừa là hằng số vừa là biến số (Constant and Variable). Con không hiểu sao con có thể tả cho ḷai người hiểu? Hăy nhắm mắt lại, ta đưa con về vũ trụ của con.
Ánh sáng chói ḷa dịu lại. Cụ Ann lại thấy ḿnh ngồi thù lù trong tiệm phở.
Trước khi chia tay, Thượng Đế nói với cụ Ann:
- Con ạ. Trong cơi tạm của con, hăy chấp nhận cái chân lư vừa đủ cho ḷai người chúng con hiểu v́ chỉ có ta là Đường, là Chân Lư. Đem cái chân lư mà con tưởng rằng vĩnh cửu của con lên một cơi cao hơn, nó hăy c̣n sơ sài lắm. Đừng tranh căi với ai về nó. Chỉ khi nào con sống trong cơi của nó con mới hiểu nó.
Thức giấc, cụ Ann quên tiệt. Cụ chỉ nhớ cái nhẫn hột x̣an trên ngón tay bác Thượng Đế. Cầm cái hộp vuông bác Thượng Đế tặng trên tay, cụ thầm nghĩ: Giá mà bác Thượng Đế kỷ niệm cho cái nhẫn hột x̣an đem ra tiệm cầm đồ th́ đỡ khổ cho cái thân già biết mấy. Cụ thích cái hột x̣an hơn cái hộp. Giờ đây cụ lại định online t́m tên Mắt Kiếng để chiến đấu tiếp.
Có lẽ nào chân lư trên cơi tạm chỉ có ư nghĩa tạm trong cơi tạm? Cái chân lư vừa mới học nó khó hiểu quá hay nó phũ phàng quá. Nó làm sụp đổ cái tháp ngà nơi cụ trịnh trọng đặt cái ḷng tự tôn (egoism) trên đỉnh chín tầng cao ngất. Bài học tháp Babel trong Kinh Thánh có lẽ con người không bao giờ học được. Con người vừa muốn bằng Thượng Đế mà vừa muốn khuất phục lẫn nhau.
Khi hiểu được chân lư là ǵ, chúng ta mới có thể hiểu được cái đẹp của mỹ nữ theo cái nh́n của Picasso (Xem h́nh bài kế tiếp). Chúng ta ước ao nh́n h́nh một người đẹp vừa thấy chính diện lẫn trắc diện th́ đây là khải tượng của một mỹ nữ trong một vũ trụ đa chiều. Vậy th́ cái đẹp, giống như chân lư cũng g̣ bó trong cái khuôn khổ vũ trụ chúng ta sống. Chân lư vĩnh cửu chỉ ở nơi vĩnh cửu.
Gỡ cặp kiếng xuống, chúng ta vừa mục kích sự sụp đổ của chân lư tạm trong cơi tạm.
Metamorph
Bookmarks