THẾ HỆ BÁNH MÌ KẸP

[Tigon]

Giai đoạn chuyển tiếp và những xung đột giữa các thế hệ

Tôi ra đời giữa hai cuộc chiến, giữa một trăm năm đô-hộ giặc Tây và hai mươi năm nội-chiến từng ngày. Sau đó, tôi được đi du-học và tôi đã sống “vô tư lự” bên trời Âu sung-túc trong khi khói lửa vẫn ngập trời nơi quê nhà.


Giờ đây, bom đạn đã ngừng tiếng nhưng một lần nữa, gia-đình tôi đã phải cuốn gói rời bỏ quê-hương và mấy triệu người Việt-Nam bỗng nhiên phải sống tản mác trên toàn thế-giới như những cây bị bật rễ, ở những chốn dung-thân như Mỹ, Gia-Nã-Đại, Pháp, Úc…



Phần mất mát vần còn đó, nguyên vẹn, ít ra đối với bố mẹ chúng tôi và chúng tôi, thế-hệ đầu của những người di-dân. Một thế-hệ “nửa người, nửa ngợm, nửa đười ươi”, lơ lửng giữa không-gian quê hương, chơi vơi giữa thời-gian thế-hệ, lạc lõng trong tâm-tư văn hoá. Một thế-hệ “bánh mì kẹp”.

Kẹp giữa hai quê-hương


Những người di-dân này, ngày hôm nay mang sổ thông-hành Mỹ, Pháp, Úc… nhưng vẫn chỉ là Mỹ (Pháp, Úc…) giấy, phần đông tiếng Mỹ (Pháp, Úc…) vẫn còn ba-xí ba-tú, miệng vẫn hôi mùi nước mắm chứ không hôi hamburger hay camembert, vẫn không có bạn bè Mỹ (Pháp, Úc…) mà chỉ sống quanh-quẩn với nhau, tụ-tập nơi những thương-xá, chợ búa Á-Đông, hay rủ nhau “party”, ăn uống, karaoke với nhau.



Những người Mỹ (Pháp, Úc…) gốc Việt này đã đi tìm một nơi nương-tựa để sống “tạm-bợ” nơi xứ người mà trong thâm-tâm còn cố tưởng-tượng như mình đang sống ở quê nhà, và lúc nào có dịp, có phương-tiện là lại vù về Việt-Nam, một số để “hưởng-thụ”, nhưng phần lớn vẫn vì nhớ nhà.



Còn tiếp...

[Tigon]

Tôi không nhớ ai đã có nói: “Ma patrie, c’est là où je suis heureux”

(Quê-hương tôi là nơi chốn nào tôi sống hạnh-phúc)

Tôi muốn tin ông lắm, tôi cũng muốn tự an-ủi mình lắm, nhưng tiếng gọi của cội-nguồn réo rắt lắm, ông ơi. Tôi cứ ngỡ quê-hương là nơi chôn nhau, cắt rốn, là nguồn, là cội, là gốc, là rễ cơ mà ?

Ở hải-ngoại, đương-nhiên chúng tôi được tự-do, phần đông được ăn sung, mặc sướng, đủ tiền mua nhà, chăm lo cho con cái ăn học, đi shopping hay du-ngoạn đây đó… Đời sống này, nhiều đồng-bào ta nơi quê nhà mong mỏi có được, và tôi thừa hiểu chúng tôi « hạnh phúc » hơn rất nhiều người lắm. Tôi không dám than thân, trách phận hay phân-bì với ai cả, chẳng qua nơi đây, tôi chỉ nói lên tâm-sự u-uẩn những người tha-hương chúng tôi mà thôi.

Nhất là trong trường-hợp tôi, hiện đang mang hai quốc-tịch Pháp và Mỹ, sống bên Mỹ nhưng tim vẫn còn « vọng Nam », tâm vẫn còn hướng về Pháp, đôi khi vẫn nhớ về khung trời Bỉ Quốc. Những nơi tôi đã sống, làm sao tôi có thể xóa quên được ?

> Quê-hương như người mẹ đã bụng đau, dạ chửa cho tôi ra đời, nuôi-nấng, dậy-dỗ tôi nên người, và quê-hương thứ hai, thứ ba là những bà mẹ đã mở rộng vòng tay, đón-nhận tôi khi tôi không còn chỗ đứng dưới ánh mặt trời.

Ơn-nghĩa này, chúng tôi không quên (từ ngày sang Mỹ, năm 1975, bố mẹ tôi năm nào cũng gửi chút quà giáng-sinh cho gia-đình ông sĩ-quan Mỹ đã giúp nhà tôi sang Mỹ, và sau khi bố tôi mất, mẹ tôi vẫn tiếp-tục gửi, mặc dù người ân-nhân này đã mấy lần đề-nghị nên thôi gửi quà).

Tôi cảm quí những bà « mẹ nuôi » lắm, tôi lại càng xót-thương Mẹ Việt-Nam, quê-hương đau-khổ. Ôi, quê-hương tôi đâu ? Mỹ, Pháp, Úc… ? Hay vẫn là Việt-Nam muôn thuở ?

Kẹp giữa hai nền Văn-hoá

Ngày hôm nay, tôi đã lục-tuần nhưng tôi đã chỉ được sống ở quê nhà có mười tám năm. (Tôi đã mất mát quá nhiều rồi.)

Bao nhiêu năm tháng sống bên Pháp, bên Bỉ, đã rèn đúc tôi với một lối suy-luận, một cách ăn nói, một cách cư-xử xã-giao, một nền văn-hoá mà tôi hãnh-diện mang bên cạnh văn-hoá của mình, Qua bao năm tháng đó, tiếng Pháp đã dần-dà trở thành tiếng tôi thông-dụng nhất, ngay cả để diễn-tả những tâm-trạng sâu-thẳm nhất của mình.

Tuy nhiên, bao nhiêu năm tháng đó chỉ có thể thấm vào cái vỏ bên ngoài, chỉ có thể thay đổi hình-dạng và cử-chỉ của tôi, chỉ có thể tạo nơi tôi những sở-thích ăn mặc, đi đứng, nói chuyện, chỉ có thể tạc lên cái “Tôi” bên ngoài.

Tất cả những năm tháng đó không hề thay đổi nước da hay sắc tóc tôi (tóc tôi chỉ có thể bạc trắng với thời-gian), không hề lay-chuyển âm-điệu tiếng mẹ đẻ của tôi, không hề làm suy-sút kho-tàng văn-hoá tổ-tiên tôi hay nền giáo-dục bố mẹ tôi.

Nước Pháp đã ban thêm cho tôi một nền văn-hoá, nhưng không hề thay-thế nền văn-hoá của tôi.

Nhưng có lẽ đó cũng là nỗi khổ-tâm của tôi, nỗi khổ-tâm của những người di-dân trong thế-hệ đầu? Cây cối làm sao sống thiếu gốc rễ? Con người ta làm sao sống thiếu cội nguồn? Làm sao tôi có thể vui sướng bên ngoài khi bên trong trống vắng?

Tôi có thể thích pot-au-feu hay bouillabaisse nhưng bao giờ tôi cũng vẫn thèm một tô phở đặc-biệt, tái-nạm-gầu-gân-sách-sụn.

Tôi có thể mê một chai Saint Emilion hay một chai Volnay nhưng tôi vẫn nhớ hương-vị mấy chai la-ve “33” của “Brasseries et Glacières d’Indochine” (BGI).

Tôi có thể viết tiếng Pháp giỏi hơn người Pháp trung-bình, nhưng tim tôi bao giờ cũng rung-động khi tôi được đánh dấu hỏi, dấu ngã.

Tôi có thể thích xem phim “action” Mỹ hay nghe Claude Barzotti hát nhưng tôi vẫn thích xem phim bộ… Đại-Hàn (Việt-Nam tôi làm gì có phim hay?), nhưng tôi vẫn thấy thấm-thía hơn khi tôi nghe nhạc Việt, tôi vẫn truyền-cảm hơn khi hát tiếng Việt.

Tôi có thể ngoảnh lại nhìn một cô đầm tóc vàng, mắt xanh nhưng tôi chỉ có thể hạnh-phúc với người đàn bà gọi tôi bằng “Mình ơi!”.

Chỉ vì đó là văn-hoá dân-tộc nằm trong máu, trong xương-tủy tôi, vì đó là giáo-dục bố mẹ, ông bà tôi đã truyền lại cho tôi, vì đó là vết-tích của mấy ngàn năm lịch-sử.

Chỉ vì tôi là người Việt-Nam.



Còn tiếp...

[Tigon]

Kẹp giữa hai thế-hệ

Bố mẹ chúng tôi và chúng tôi cùng một làn sóng di cư (cho dù trong số chúng tôi có những người đã đi trước) nhưng hai điều khổ tâm cũng có điều khác biệt.

Quả thật vậy, chúng tôi vẫn cùng một nền văn hóa với bố mẹ, cùng một nền giáo dục do cha ông truyền lại. Bố mẹ chúng tôi vẫn được sống với chúng tôi như lúc còn ở Việt Nam, với nền tảng Phật Lão Khổng, cùng một nhân sinh quan, cùng một đạo làm người. Chúng tôi vẫn nói tiếng Việt với bố mẹ, tiếp tục yêu thương, kính nể bố mẹ, để tiếp tục lưu truyền phong tục, tập quán.

Trong khi chúng tôi giờ bắt buộc phải chấp nhận văn hóa con cháu chúng tôi như một văn hóa ít nhiều là ngoại Việt.

Vì sự lưu truyền đó sẽ gián đoạn từ đây: Con cái chúng tôi đã bắt đầu nói một thứ tiếng khác và những điều chúng tôi cố gắng răn dạy con cái khó lọt qua được màng lưới thế giới bên ngoài.

Tôi đã được chứng kiến một cảnh tượng mà tôi không bao giờ quên được. Hôm đó, một người bạn có tổ chức một buổi tiệc họp mặt với hơn sáu mươi bạn hữu để ăn uống, hát hò, nhẩy đầm. Về khuya, chúng tôi tạm ngưng chương trình để ăn một bát cháo gà cho ấm bụng và lấy sức chơi tiếp. Lúc đó, đứa con trai chủ nhà từ trên lầu đi xuống với mấy đứa bạn, bật máy truyền hình lên và nằm xem, ngay giữa sàn nhẩy. Chúng tôi đã bị “chiếm đất” và đợi một lúc, không thấy tình hình biến chuyển, quan khách lần lượt xin kiếu từ.

Tôi á khẩu. Làm sao tôi có thể tưởng tượng được cảnh này, với nền giáo dục của tôi? Hôm đó, tôi đã chợt hiểu cái nếp “độc tài” của con trẻ trong cái quốc gia tự do nhất thế giới này. Nhưng điều tôi phân vân nhất là trong tình trạng đó, hai vị chủ nhà, nghĩa là bố mẹ cậu trai trẻ đó, không hề lên tiếng can thiệp, hầu như làm ngơ, không nhìn thấy điều gì cả.

Trong khi tôi, đầu đã bạc phơ mà mỗi lần sang thăm nhà, Mẹ bảo tôi cạo râu hay đi cắt tóc là tôi vui vẻ làm ngay, chỉ để vâng lời Mẹ, để cho Mẹ vui. Ngược lại,bên Mỹ này, con gái mới mười lăm tuổi đã đánh mắt, thoa son đi học, bố mẹ nói gì được khi trong trường, bạn bè chung quanh đều như vậy, vả lại có thầy bà nào cấm cản đâu? Bên này, con cháu đi xâm mình (tattoo) hay đục vòng sắt vào môi, vào mắt (piercing) thì bố mẹ nào, ông bà nào ngăn cản được?

Nhà chúng tôi lúc trước không giầu có gì nên không bao giờ dám phí phạm bất cứ gì, ăn cơm phải vét sạch từng hạt, trong khi con trẻ bên này lấy cho đầy đĩa nhưng không ngần ngại đổ tuốt nửa đĩa thức ăn khi chúng cảm thấy no.

Tôi đã tận mắt thấy những bố mẹ phải khóc tức tưởi khi bị lũ con xúm vào “mắng.” Ngày nay, bố mẹ nào dám đánh con mà không sợ chúng nó gọi “911”?

“Trời làm một trận lăng nhăng, ông hóa ra thằng, thằng hóa ra ông.” Ngày nay,thế giới đảo lộn và chúng tôi đi lộn đầu, để con cái trèo đầu, trèo cổ thôi.

Lúc trước còn ở bên Pháp, tôi vẫn cố gắng mỗi năm lấy máy bay sang thăm bố mẹ, và giờ đây sống bên Mỹ, tôi vẫn đi thăm Mẹ (vì không cùng tiểu bang) và ngoài ra, còn phải đi Pháp thăm con. Hóa ra, chúng tôi ở trên thì lo cho bố mẹ, ở dưới thì lo cho con cái (ở bất cứ tuổi nào);ở trên thì bị bố mẹ mắng, ở dưới thì bị con trách!

Lúc trước còn ở bên Pháp, tôi vẫn cố gắng mỗi năm lấy máy bay sang thăm bố mẹ, và giờ đây sống bên Mỹ, tôi vẫn đi thăm Mẹ (vì không cùng tiểu bang) và ngoài ra, còn phải đi Pháp thăm con.

Hoá ra, chúng tôi ở trên thì lo cho bố mẹ, ở dưới thì lo cho con cái (ở bất cứ tuổi nào); ở trên thì bị bố mẹ mắng, ở dưới thì bị con trách !?!

Kẹp giữa hai thế-hệ.


Còn tiếp...

[Tigon]

Xung đột cả thế hệ lẫn văn hóa

Nói như vậy không phải để trách mắng con cái. Ðâu phải do lỗi chúng nó nếu chúng nó không nói được tiếng mẹ đẻ? Ðâu phải do lỗi chúng nó nếu chúng nó sinh sống tại hải ngoại? Ðâu phải do lỗi chúng nó nếu chúng nó hòa mình với môi trường bên ngoài nhiều hơn là với môi trường gia đình (nhất là trong cái tuổi thành niên này)?

Tôi đã có nghe những đứa trẻ nói với bố mẹ: “Bố mẹ đừng trông mong chúng con trở thành người Việt. Văn hóa của bố mẹ không phải là văn hóa của chúng con. Chúng con là người Mỹ!” Phũ phàng thay, đau lòng thay, nhưng chúng nó làm sao hiểu được văn hóa chúng ta khi chúng nó sống trong một thế giới mà nền tảng là “tự do” và “đồng đô la”? Làm sao chúng nó có thể nghe lời bố mẹ trong khi sự thật bên ngoài hầu như khác hẳn?

Có lẽ chính chúng nó có lý. Bổn phận cha mẹ là giúp con cái thành công cuộc đời chúng nó chứ không phải cuộc đời cha mẹ, giúp chúng nó thành công ngoài đời, trong môi trường chúng nó đang sống chứ không phải môi trường bố mẹ chúng đã sống. Sống ở đâu mà không theo văn hóa nơi đó thì chỉ có thất bại,mà đâu có cha mẹ nào muốn con mình thất bại khi ra đời, cho nên đành ngậm cay, nuốt đắng mà thôi.

Ðây không phải chỉ là vấn đề xung đột thế hệ (thời điểm nào chả có vấn đề này, cho dù không“gây cấn” như vậy), mà còn rắc rối thêm vấn đề xung đột văn hóa nữa. Làm sao bố mẹ và con cái có thể hiểu nhau và chấp nhận nhau khi đôi bên không cùng một nền tảng, cùng những đặc quan,cùng một nhân sinh quan?


Nỗi buồn u uẩn


Dĩ nhiên tôi không dám vơ đũa cả nắm, không dám nói gia đình Việt Nam bên hải ngoại nào cũng như trên, nhưng có lẽ phần đông là như thế (?).Nói lên vài điểm cho dễ hiểu, nhưng vấn đề không giản dị như vậy và tôi không có khả năng phân tích nhiều hơn.

Dù sao đi nữa,đây cũng chỉ là nỗi buồn u uẩn, ám ảnh tôi từ bao lâu nay,trong mối liên hệ với tâm hồn, với văn hóa, với gốc rễ của mình.

Tôi không tức giận, không chua chát. Tôi chỉ cảm thấy buồn, tôi không luyến tiếc quá khứ, chỉ là tôi cảm thấy buồn.

Vướng mắc giữa hai quê hương, giữa hai nền văn hóa, giữa hai thế hệ, chúng tôi là một thế hệ “bánh mì kẹp” (đôi khi còn là“bánh bao” nữa). Ngoảnh nhìn lại chỉ còn kỷ niệm, nhìn về đàng trước thì tương lai đã bít kín.

Nhưng thôi, đã biết là mình vướng mắc,l à mình “chấp ngã” (như lời Phật dậy) thì chỉ còn có nước “phá chấp,” nghĩa là “buông,” là chấp nhận.




Vả lại, cha mẹ chúng tôi không có vấn đề này, con cháu chúng tôi không có vấn đề này, chỉ có chúng tôi mới có vấn đề này. Ngày nào cái thế hệ chúng tôi đi hết rồi thì vấn đề này sẽ không còn ai bàn đến nữa.


Chúng tôi chỉ là một giai đoạn chuyển tiếp, một thế hệ bị mất mát, bị hy sinh để dân tộc di dân chúng tôi có thể lật qua một trang sử mới. Ðể đời sau, con cháu chúng tôi có hy vọng thành công trên đất người, đi tiếp con đường mà chúng tôi đã không đi hết.

Ðược như vậy, chúng tôi cũng sẽ mãn nguyện lắm rồi. Xin cảm ơn Trời Phật, xin cảm ơn phúc đức ông bà.

Tháng 3, 2012

(Nguồn:Son Ng.; sontruc67@gmail.com)

http://phatgiaohoahaohaingoai.com/showthread.php?t=5318

Tigon nhận từ email của chị Lê Thi

[Le Thi]

Nhân có dịp đọc bài này của ông YÊN HÀ , tôi muốn chia xẻ về vấn đề giáo dục con cháu với cô Tigon .
Có lẻ cô Tigon muốn tiếp nhận thêm nhiều ý kiến nên đưa bài này lên VL .
Chúng ta ai củng muốn có nhiều lớp trẻ VN thành nhân , yêu nước nhiệt tình để bảo vệ và phát triển đất nước ...
Nhiệm vụ giáo dục trẻ con của cha mẹ vô cùng hệ trọng .
Tình trạng một số giới trẻ như trong bài chủ nói đến , phần lớn do lổi cha mẹ .
Dạy con là việc rất quan trọng nhưng mấy ai suy nghỉ đến phương cách dạy dổ cho có hiệu quả , cha mẹ cứ để mọi việc trôi chảy tự nhiên , cho đến khi phát hiện con mình phạm
lổi , dù có trách phạt đi nửa thì có khi củng đả trể rồi .
Ông bà ta thường nói rằng dạy con ngay từ trong bụng mẹ , cách dạy con tuỳ thuộc vào tính chất đứa trẻ , tuỳ thuộc vào môi trường sinh sống ...

[Nguyễn Mạnh Quốc]

Gởi đến quí Bạn có ưu tư về Giáo dục con em...
nmq sang đến Canada đã muộn lắm. Các cháu, một tay do hiền thê uốn nắn. Cũng là may mắn, được hội đạo Presbyterian, nhất là cả hai vợ chồng ông bà mục sư thông cảm, hết sức giúp đỡ trong việc giáo dục cho các cháu.
Các cháu đến trường giao tiếp với lối sống khác lạ với quê hương bỏ lại phia sau, vì là người Á châu, các cháu đã quen môi trường Giáo dục VN, các cháu trở nên bẽn lẽn, đôi khi nhút nhát, nhưng khi có bạn bè không cùng ngôn ngữ, tập quán có nền giáo dục căn bản tốt...(ở trường các giáo viên phụ trách, quan sát và tìm bạn hướng dẫn cho các cháu Viêt). các cháu Việt sẽ đi theo hướng tốt, nhất là vấn đề học vấn, người địa phương, họ thấy các cháu Việt ham học.. dễ dàng hoà đồng cùng bản xứ, họ tận tình giúp, họ coi như những người con mới của tương lai.
Còn như làm cha, mẹ, với quê hương mới, nên hết sức cẩn thận trong việc Giáo dục con em. Từ viêc hội ý với dân địa phương về giáo dục tuổi trẻ trong cộng đồng địa phương đến việc đến tận các trường quan sát, đánh giá trước khi cho con em đến học tập.
Nhờ mẹ Tường Vân, hy sinh, giao tiếp với hội đạo (TV tuy nói ít tiếng Anh, nhưng tiếng Pháp giỏi nên hội nhập rất mau mắn). Từ sự kính trọng một người mẹ hết lòng vì con.. hội đạo đã đem hết công sức ra giúp để ngày nay gia đình nmq/TV có được đàn con ngoan, vững vàng trong xã hội bắc Mỹ.
Xin nói rõ ra, TV chăm con rất kỷ luật, chiều đến kiểm soát tất cả bầy đàn từ homeworks đến các lời phê (comments) của giáo viên phụ trách. Khi cả nhà ngồi coi TV, TV giải thích theo ý của TV rồi hỏi lại các con.. TV người ta nói gì ?? còn ý kiến của các con ra sao ?? Kể truyện gia đình cho các con nghe.. hỏi han các con mọi sự kiện ở trường, đôi khi dắt cả các em đến cổng trường để đón các anh chị lớn hơn, gặp gỡ ban hiệu trưởng.. vì vậy TV nắm vững bước đi của đàn con tất cả sáu (6) đứa từ babysit đến đại học.
Biết rằng các con em đến trường hết tám (8) giờ một ngày, ảnh hưởng ghi vô trí óc đám trẻ thơ từ các vụ tranh nhau ở trường, vì còn trẻ con... đến các vụ được nhìn trên đường đến trường.. những cái đó dễ in xâu vô trí óc trẻ thơ... vậy bổn phận làm cha mẹ là phải hỏi han, chia sẻ khó khăn, trợ giúp các con.. để chúng mạnh bạo bước lên, vượt qua trở ngại, chứ đừng vì một chút mệt nhọc mà phó mặc cho con tạo xoay vần.
Dậy con từ thuở còn thơ
....dậy vợ từ thuở bơ vơ mới về !!
nmq đem truyện gia đình trong bước đầu tỵ nạn và hội nhập ra nói với quí Bạn. Tuy nhiên mỗi người mỗi hoàn cảnh. Nhưng cũng xin thưa với quí Bạn rằng; thành quả của đàn con là sự thành công to lớn của cha mẹ.
Chúng ta làm cha, mẹ của bầy trẻ, chúng ta có bổn phận và trách nhiệm nuôi nấng, dạy dỗ chúng nên những công dân tốt cho xã hội. Đôi giòng cùng quí Bạn quan tâm đến Giáo dục./. nmq

[hoangthuy]

Con người, ai cũng có gốc gác, có quê hương. Mình hiểu tấm lòng của bạn. Những bạn trẻ sống và làm việc từ nhỏ ở nước ngoài mà có quê hương là Việt nam theo tôi cũng nên tìm hiểu về Đất nước, con người nơi cha ông các bạn sinh sống, nếu có cơ hội, mong các bạn trở lại VN, đầu tư, kinh doanh, giúp ích cho tổ quốc sánh ngang với bạn bè năm châu.

[Le Thi]

Nhiều người cho rằng ở hải ngoại , giới trẻ phần đông mất gốc , nhưng gốc không được cấy vào tâm hồn chúng thì có đâu mà mất .
Ngay từ bé , đứa trẻ , một khi biết cội nguồn , thì nó sẻ phát triển khó mà lạc bước .
Tội cho nhửng trẻ không biết , không thấy , mình khác biệt với đứa trẻ dân địa phương , cứ bắt chước thế là chẳng giống ai ...
Cho nên lo việc học chưa đủ mà làm sao cho nó cảm nhận văn hoá , phong tục VN ngay từ lúc bé thơ .
Lớn lên một chút , điều bắt buộc là phải cho nó hiểu rỏ tình trạng đặc biệt sự hiện diện của gia đình nó trên xứ người .
Dạy con vô cùng khó , không phải chỉ bằng lời mà bằng cuộc sống suốt đời của nhửng bậc cha mẹ .
Không gì sung sướng thấy con mình thành đạt , có hiếu , xúc động theo sự trầm luân của đất nước , bước vào đấu tranh thay cha , thay mẹ .

[Dac Trung]

Liên quan giáo dục thanh thiêú niên :

Những gia đình đàng hoàng, dù là Tây Phương hay Á Châu cũng không khác nhau nhiêù lăm´ đâu.

Siêng năng chăm chỉ học tập và làm việc, giải trí lành mạnh và có chừng mưc´ , đóng góp cho xã hội nơi nươc´ mà mình đang sông´ và đang là công dân nươc´ đó .

Tôn trọng ngươì khác và lịch sự, tinh thần tự lập, có ý thưc´ vê` dân chủ và nhân quyền, đạo đưc´ xã hội, ...

[Dac Trung]

...

Tôn trọng ngươì khác và lịch sự, tinh thần tự lập, có ý thưc´ vê` dân chủ và nhân quyền, đạo đưc´ xã hội, ...

-> không hỗn vơí ngươì già và đôí xử lễ phép vơí các cao niên, không chèn ép kẻ yêú .

Tự lập -> biêt´ tự lo và tránh va chạm, ví dụ tránh sử dụng đồ chung, như trong trường hợp trên thì đi làm và mua riêng cái ti vi cho vào phòng khác, không tranh giành và không choán chỗ vơí ba mẹ khi họ đang cần chỗ nhảy đầm cùng bạn bè trong phòng này ...