Originally Posted by
Nguyễn Mạnh Quốc
ngày 09 - 04 - 2017... toết trời ấm dần +-1oC...trời xanh không một vẩn mây...ánh nắng mai đă soi chiếu qua màn cửa..và đàn trẻ vẫn ngủ vùi trong mền ấm.. cái ḷ sưởi nay phải rút bớt lửa sưởi... Cái ấm inox và cái phin cà phê buổi sáng... tiếng tí tách của củi cháy .. ngọn lửa chập chờn và tiếng reo vui của ấm nước đang sôi....
Hoom qua nmq có gơ sơ qua theo chút ǵ c̣n nhớ về quân sự... và hôm nay lên mạng th́ lại được chất vấn về hệ thống hành chính của thực dân ( administration civile locale )...
Tuy là một quốc gia Vieetj Nam, nhưng thời đó ngay cả phong kiến cũng đă có chia ra làm ba vùng miền..
1/ Vùng Bắc th́ từ Bắc xuống Nam ranh giới ngăn cách là con sông Gianh- Quangr B́nh (?)...Bawcs kỳ/ Tonkin . Chế độ Bảo hộ/ Protectorat
2/ Tu con sông Gianh trở vô Nam cho đến Lạc Thiện băng qua 3 biên giới, theo đèo đổ xuống Phan Rang = Trung kỳ/ AnNam, dưới quyền cai trị kinh tế thuộc Nam Triều, trong ranh giới này c̣n có Hoàng Triều cương thổ ở khu Dalat/Lâm đồng xuống đén Blao. = Trung kỳ/An Nam. Nam triểu sống băng thuế khoá của vùng Trung kỳ.
3/ Từ ranh giới Nam Phan Rang về hướng Nam cho tới Cà mâu là Nam kỳ/ Cochinchine. Chế độ Thuộc địa.
C̣n hai tiểu quốc Cambodge và Laos.. dân chúng thưa thớt cho nên bị đô hộ và cai trị bằng cán bộ của Indochine (Pháp và Việt)
Để có cán bộ cai trị đúng ư của Thực dân, trường Hành chính (Ecole d'Administration được mở ra trong cùng trường Đại học Hà nội, c̣n về Kiến thiết và xây dựng phát triển, qui hoạch địa dư th́ có trường Công Chánh Thanh Hoá.
Tổ chức hàng dọc từ tren xuống th́ gồm ;
1/ Toàn Quyền, người Pháp chính quốc đưa qua và cư ngụ ở hai nơi;
Ở trong Nam... dinh toàn quyền Nôrodom... đường Thống nhất trông thẳng tói Thảo cầm viên/ Sở Thú
.. ngoài Bắc là dinh Toàn quyền trông sang trụng Albert Sarraut/nay là trường Dang..
Bên dưới Toàn quyền(1) là cai trị vùng có Thống Sứ(2), dưới Thống sứ là Công sứ ngụi Pháp...
bên dưới th́ đến cấp như Thị chính cấp tỉnh nhỏ do hoặc Pháp hay Việt có Licencié admin, đôi khi gọi là quan Tuần Phủ(3), hay quan Án để thi hành luật pháp,, thuơgf ra th́ cứ 4 huyện có 1 ông Tuần Phủ
rồi đến cấp Thị xă có cấp huyện do một ông huyện(4) người Việt tốt nghiệp trường Hành chính cai quản..
dưới cấp quận có Tổng(5), gồm 3 hay 4 làng tuỳ theo số dân cư và ruọng đồng canh tác
sau đến cấp Lư trưởng(6).. trông nom sổ Hộ tịch đinh điền của làng.. việc thu thuế hay gom dân làm công việc lợi ích, dân công làm đường đi lại, trông nom đê điều ,.v.vv
Vấn đề đất đai dưới thời Thực dân có lẽ rơ ràng nhất v́ công việc đo đạc họ coi trọng.. có sở Địa chính thí dụ ngay như tỉnh Thái nguyên bé nhỏ cũng có cở Cadastre.. và có mốt đánh dấu ranh giới.. thời dó h́nh như họ dùng sextant. định vị bằng các bộ sao hay vị trí của mặt trời.
Xin đơn cử thí dụ.;. khi mà thân sinh ra nmq đi khai hoang lập đồn điền , trước hết phải đến tại khu vực điều đ́nh với các bộ tộc thiểu số sau khi được các bộ tộc chỉ cho ranh giới, đôi khi phải đổi chác bằng muối, đường thẻ, vải nâu, vải đen để may mặc ngay như cả gạo nưa... Căm mốc xong th́ xuống Tỉnh xin cho phái đoàn lên định vị trí lập hoạ đồ, cắm cọc ranh giới chính thức.. rồi về tŕnh lên Chánh sứ tỉnh.. được chấp nhạn th́ qua kho bạc đóng tiền mua đất..
Sau đó thành Văn vản gồm có trắc hoạ ranh giới vùng mièn và quyền sở hữ trên lô đất.. coi như vính viễn. Sau này nếu bán th́ phải có Notaire, thời xưa Notaire Pháp có văn pḥng ở trên đường Trường Thi trông sang Thư viện Đông Dương. Mỗi lần mua bán th́ lại phải đóng phí tổn xác nhân..tiền công lập lên Văn bản chuyển nhượng.. cũng đễ dàng.
Việc xác minh đất đai ở nhà quê ngày xưa cũng có do Lư trưởng xác nhận, bằng giáy biên tay..thế nhưng khi có vụ gian lận th́ cũng mệt cho Lư trương và quan Huyện lắm cho nên ít có vụ như trong Nam kỳ...
Trong Nam th́ khi di xâm chiếm đến đâu cũng có những con c̣ monmen làm quen với giới chức xâm lăng hoặc đi thẳng hay qua các lan la quen ṃ tới các giáo sĩ đẻ gió sĩ tôn giáo đề bạt với giới chức xâm lược.. Thế là khi Thực dân được c̣ mồi chỉ dẫn lập công, thực dân lại trả công bằng cách...
-.. thế chú mày muốn ǵ ?? nhà nước sẽ cho... và chú c̣ mồi dắt ngay ông tây thực dân ra ngoài đồng chỉ trỏ... sau đó được ông tây thực dân kư cho tấm giấy chủ quyền và có thể được phong chức này nọ...nhờ đó mà nẩy ra một chức vụ... c̣n khi có tấm giấy trên tay.. chú c̣ mặc sức thi thố tài thu gom đất về dưới tay.. cho nên giàu " khẳm.."-có dấu hỏi (?) trên chữ ă..".
Một chút nhớ quên truyện cổ một thời xa vắng.... ./. nmq
Bookmarks