♦ Kiểm điểm
Hai lần kiểm điểm bị ông Nhạ bảo là giả dối, không thành thật nhận lỗi, xoá đi. Lần kiểm điểm thứ ba, sau khi bị bắt độ một tháng, vẫn do anh Hoà và anh Tú ghi chép. Họ vẫn đem tập Về Kinh Bắc ra như hai lần trước, vẫn đọc từng bài, dở từng trang như để hướng dẫn ḿnh: Câu này ám chỉ ai? Câu kia nói cái ǵ? Ám chỉ cái ǵ? Nói đến vần đề ǵ của Đảng? Anh phải kiểm điểm thật kỹ, chứ như hai lần trước là vứt đi. Tôi mong anh nói thật, c̣n nếu anh cứ lập lờ như thế th́ anh phải ở trong Hoả Ḷ này không biết đến bao giờ.
Đến lần thứ ba th́ tôi thực sự hoang mang. Biết viết thế nào để làm vừa ḷng các ông ấy? Nhận tội th́ nhận tội ǵ? Tôi có làm ǵ đâu? Tập Về Kinh Bắc chỉ toàn là hoài niệm buồn, tôi viết từ tháng 9 năm 1959 đến tháng 3 năm 1960, cả thảy gần 50 bài, mà ḿnh cũng không oán giận ai, thơ là thơ, là sự rung động của chính ḿnh, nó từ vô thức mà ra, th́ ḿnh "kiểm điểm" thế nào được cơ chứ?
Lần này, họ có hai thái độ: thứ nhất, răn đe, dọa nạt về cái chết: án tử h́nh, xử bắn, treo cổ. Anh Hoà luôn luôn nói thẳng chứ không quanh co ǵ: Tội của anh đáng treo cổ, anh phải chui đầu vào tḥng lọng th́ mới hiểu thế nào là chuyên chính vô sản, chứ cứ để cho các anh tự do, các anh toàn viết bậy, toàn làm thơ bậy. Dưới thời phong kiến th́ họ chém, ở Âu Châu th́ họ treo cổ.
Cứ vài ngày ông Nhạ lại gọi lên nói riêng, ông bảo: "Văn nghệ sĩ các anh th́ lắm tṛ lắm, ví dụ anh Văn Cao phê đàn em: Thơ mày có chất lắm đấy!" Thấy tôi mỉm cười v́ ông bắt chước đúng giọng Văn Cao, ông ta trấn áp ngay: "Này tôi nói chuyện thế thôi chứ Văn Cao không phản động như anh đâu, anh cười cái ǵ!"
Trong hơn 10 ngày, mỗi ngày tôi phải lên ngồi như vậy, phải sống cực kỳ căng thẳng, bứt rứt, phải đối phó với những bất trắc, rồi cuối cùng, tôi cũng phải viết bài kiểm thảo, lần này tôi viết ba trang nhận tội, đại ư: "Tôi có bất măn chủ nghiă Xă Hội. Sau NVGP, tôi oán chế độ, oán lănh đạo, oán Đảng đă gây ra nhiều chuyện đau buồn cho đời sống của tôi, và tôi đă làm những bài thơ chống đối chế độ trong tập Về Kinh Bắc". Tôi cũng muốn thoả măn các ông ấy để họ tha ḿnh về, v́ ḿnh có phải là người khí tiết ǵ đâu, tôi không phải là Hoàng Văn Thụ hay Vơ Thị Sáu, giá thời trước mà ḿnh làm ǵ, bị Pháp bắt, nó tra tấn, không khéo ḿnh cũng khai bậy khai bạ để thoát thân.
Lần kiểm điểm thứ ba, anh Ḥa đe dọa: "Tội thằng tướng ngụy, điều khiển một sư đoàn đánh trận, có thể giết hàng ngh́n hàng vạn người Việt Nam. Tội nó to lắm, đáng xử bắn một lần, nhưng cái tội của Hoàng Cầm, đầu độc tâm hồn hàng triệu người Việt Nam, kích thích hàng triệu người chống Đảng, tội đó nặng gấp trăm lần tội thằng tướng ngụy".
Trong lần kiểm điểm thứ nh́, ông Nhạ nói: "Được rồi tôi sẽ cho anh gặp con gái anh!". Mới nghe tôi tưởng thật, chắc con Loan[53] ở xa nó về, ông ấy tử tế cho ḿnh gặp nó. Đêm nằm nghĩ lại th́ hoá ra nó bảo cho ḿnh gặp con gái mà con gái ḿnh là Bùi Hoàng Yến nó mới chết, vừa cúng 100 ngày cho nó th́ hôm sau bị bắt! Thế là họ cho ḿnh xuống âm phủ chứ ǵ! Nghĩ ra điều đó, tôi giật ḿnh, tôi sợ thật, và tôi biết là họ có thể làm điều đó bất cứ lúc nào.
C̣n một lần ông Nhạ đưa cho tôi xem một bài báo ở Paris, h́nh như báo Quê Mẹ hay Đất Mẹ ǵ đó, họ phân tích bài thơ Lá Diêu Bông, họ bảo chị là Đảng Cộng Sản c̣n em là văn nghệ sĩ. Bài thơ có nghiă là Đảng bắt văn nghệ sĩ phải làm tay sai cho ḿnh, khi làm rồi th́ Đảng lại phủi tay, cho rằng chả có ǵ xứng đáng cả.
Trong suốt một tháng giời tôi bị họ bao vây, áp chế tư tưởng, đă khai rồi c̣n bị bác bỏ, phải làm lại từ đầu, tôi như mê hoảng. Sau khi đưa bài kiểm điểm lần thứ ba cho anh Hoà, hai hôm sau ông Nhạ lại gọi lên.
Trước tiên ông ấy nói: "Anh có tiến bộ đấy! Lần này anh chiụ nhận tội chống Đảng, chống chủ nghiă xă hội, nhưng mà nhận chống suông như vậy là chưa được, anh phải nói rơ: Trong câu thơ nào? Anh dùng những chữ ǵ? Anh ám chỉ cái ǵ? Ám chỉ ai? Anh phải nói thật tỉ mỉ, rành rọt ra, chứ viết suông như thế này là vô ích. Chúng tôi thừa hiểu anh chống như thế nào, tôi là đại tá, không dốt nát ǵ đâu, tôi đă học đại học, đă đọc rất nhiều sách. Bài Lá Diêu Bông của anh, lúc đầu thực sự tôi chả hiểu ǵ lắm đâu, chỉ cảm thấy không phải thơ t́nh hoàn toàn. Nhưng nhờ bài báo Quê Mẹ, chúng tôi mới hiểu anh chống Đảng một cách hết sức thâm độc, anh dùng chữ thật tuyệt vời, bài thơ của anh càng được truyền bá trong quần chúng, tác hại chống Đảng của anh càng lớn mạnh, sâu sắc".
Tôi chỉ nói lại được vài câu: "Giữa tôi là Hoàng Cầm ngồi trước mặt ông đây là một công dân, sống dưới sự quản lư của nhà nước, chưa có tội ǵ, và một kẻ viết bài báo ở Paris, cố t́nh mượn bài Lá Diêu Bông để chửi Đảng, chửi nhà nước, ông tin ai hơn?"
Ông đại tá cười khinh bỉ, rất bề trên, bảo: "Tôi tin người này hơn anh, v́ họ hiểu anh lắm, c̣n anh là văn nghệ sĩ, anh giả trá, anh quá quắt lắm, làm sao mà tin anh được! Từ thời Nhân Văn chúng tôi đă không tin anh rồi, chúng tôi đă hết sức giáo dục anh, đă cải tạo anh, tưởng để anh viết những bài tốt cho nhân dân, chứ anh lại cứ tiếp tục viết những bài như thế này th́ tin anh sao được. Chính nhờ bài báo này, chúng tôi mới biết anh chống Đảng và nhân dân như thế nào. Anh gọi người chị là Đảng, và anh hay văn nghệ sĩ là em, chúng tôi làm sao biết được. Chính người này đă vạch ra bản chất của anh, họ nói rất đúng và tôi tin họ. Anh chửi Đảng một cách sâu sắc như thế, thâm trầm và nham hiểm như thế, tôi mong rằng anh phải phân tích rất kỹ, th́ anh mới sửa được. Tôi yêu cầu anh làm lại."
Tôi căi thế nào cũng không được.
Ông Nhạ bắt tôi về viết lại kiểm điểm lần thứ tư.
Còn tiếp ...
Bookmarks