Tiếng nước tôi
Trong “Tiếng nước tôi” không đề cập đến văn-phạm tiếng Việt. Tôi đề nghị chúng ta coi lại mục lục vài chương đầu của quyển “Việt-Nam Văn-Phạm” của học giả Trần-Trọng-Kim mà tôi đă cho đường dẫn để đem về máy (Bài thứ nhất).
Chục chương đầu là những điều tôi phải học ở bậc Tiểu học trước khi tập làm luận, viết thư (việc nay không cần, nhưng đây là cách giúp ta sắp xếp các ư nghĩ)
Chương I: Dạy nói, viết cho đúng mẹo luật
Chương II: Phép đặt câu (Mệnh Đề: Chủ từ, túc từ)
Chương III: Danh tự( Người, ngựa, cam quưt…)
Chương III: Mạo từ (Trước danh từ: cái, các, những…)
Chương V: Loại từ (Trước danh từ: con, cái, chim …)
Chương VI: Chỉ Định tự (Nay, này, ấy, kia …)
Chương VII: Đại Danh tự (Tôi, ta, tớ, nó, anh, chị, …)
Chương VIII: Tĩnh tự (Lớn, nhỏ, cao, thấp …)
Chương IX: Động tự (Ăn, uống, ngủ, nghỉ …)
Chương X: Trạng Tự (chậm, mau,nhanh nhẹn …)
Chương XI: Giới Tự (Bằng, bới, của …)
Chương XII: LiênTự (và, rằng, vậy nên …)
Chương XIII: Tán ThánTự (Ôi, Ơ, Than ôi …)
…
Rất mong các bạn coi xong mục “Tiếng Nước Tôi” sẽ dùng tiếng Việt chính xác hơn. Không phải lúc nào ta cũng dùng chữ “Hoàng Tráng” để khen ngợi sự to lớn, đẹp đẽ…
Mong lắm thay.
Tiếng nước tôi (19/19)
http://phu-tran.blogspot.com/2014/12...an-44-dan.html
https://nuocnha.blogspot.com/2019/05...ieng-nuoc.html
Dec 18, 2014
Tiếng nước tôi: Văn học dân-gian (4.4) / Dân ca Việt-Nam
4.1 Dân ca Bắc bộ
4.2 Dân ca Trung bộ
4.3 Dân ca Nam bộ
4.4 Dân ca Việt-Nam
Trong dân ca, tất cả các thể loại -ḥ, lư, hát hội, ...- đều có ở 3 miền, nhưng mỗi vùng có sở-trường riêng của ḿnh nên mới có câu “Nam lư, Bắc thơ, Huế ḥ”. Nhưng đứng trên phương-diện dân ca, tôi sẽ nói: "Nam lư, Bắc hát hội (nhất là Quan Họ), Huế ḥ".
Dân ca Tây nguyên
Chúng ta đă nói về dân ca của nhóm người Kinh (87% dân số) nhưng nếu bàn về dân ca Việt Nam, chúng ta không thể quên nền dân ca của các sắc tộc khác, phần lớn tập trung ở các vùng miền núi và cao nguyên (trừ người Hoa, người Chăm và người Khmer).
So với dân ca của người Kinh, có lẽ người Tây nguyên chú trọng nhiều nơi nhạc khí và những điệu múa-dân vũ (?)
Một nhà nghiên cứu âm nhạc Tây Nguyên đă nhận xét rằng: "Dân ca của các dân tộc Tây Nguyên là những điệu hát huyền thoại được kết dệt từ ngàn xưa và lưu truyền từ đời này sang đời khác. Nó mô phỏng tiếng vang vọng của núi rừng, tiếng gió lách qua cḥm lá, tiếng chim hót, tiếng suối reo, tiếng thác đổ ào ào... V́ vậy, âm điệu của những bài ca nghe th́ thầm, nhè nhẹ như gió thoảng, lá rơi, như tiếng th́ thầm của tâm hồn con người trên miền cao nguyên huyền thoại".
Dân ca Tây Nguyên cũng có nhiều h́nh thức như: hát đơn, hát tập thể, hát kể chuyện trường ca (Khan của người Ê-Đê, Hơ-ri Jơrai, Hơ-mon Bahnar ), hát múa, hát đợi chờ, hát giao duyên (đối đáp), hát ru, hát đồng dao (hát tṛ chơi con trẻ), v.v...
Nội dung dân ca chứa đựng rất nhiều yếu tố của cuộc sống đời thường như t́nh yêu đôi lứa, ca ngợi buôn làng, ca ngợi những chàng trai anh dũng, có sức khỏe phi thường chiến đấu chống lại cái ác để bảo vệ buôn làng, ca ngợi thiên nhiên tươi đẹp. Có bài c̣n dùng để khẩn cầu các thần linh làm cho mưa gió thuận ḥa, mùa màng bội thu, con người thoát khỏi bệnh dịch... Nội dung nói trên biểu hiện qua nhiều thể loại dân ca lao động, dân ca phong tục tập quán, dân ca nghi lễ tín ngưỡng, ...
Nếu xét về thang âm, điệu thức th́ dân ca Tây Nguyên có đủ các thể từ thang 3 bậc âm đến 4, 5, 6 và 7 bậc âm. Tuy nhiên dân ca Tây Nguyên chủ yếu dùng điệu thức 5 bậc âm (có hoặc không có bản âm tùy theo từng dân tộc).
Các nhạc cụ dân gian Tây Nguyên có nhiều và rất độc đáo. Nhạc khí Tây Nguyên thuộc nhiều loại, nhiều nhóm và được chế tác bằng nhiều chất liệu khác nhau.
Loại đầu tiên được chế tác hoàn toàn bằng chất liệu thiên nhiên như tre, nứa, gỗ, đá, vỏ bầu, dây rừng, sừng trâu, ḅ...;
loại thứ hai được chế tác kết hợp giữa chất liệu thiên nhiên với kim loại;
loại thứ ba là hoàn toàn bằng kim loại như: đồng, gang, ch́, sắt...
Không gian văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên được UNESCO công nhận là Kiệt tác truyền khẩu và phi vật thể nhân loại vào ngày 15 tháng 11, 2005. Sau Nhă nhạc cung đ́nh Huế, đây là di sản thứ hai của Việt-Nam được nhận danh hiệu này.
Thân mời các bạn nghe
Dân ca Tây Nguyên: Đứa con của rừng https://www.youtube.com/watch?v=cTo1xhIl9_U
Các sắc tộc Việt Bắc (Dao, H’Mong, Tày, Thái, Nùng, Mường…) cũng có vẻ riêng của ḿnh : người Thái có có hát lượn, người Tày có hát then , cũng là loại hát đối đáp, người H'mong có hát đối đáp với khèn, kèn lá, hay đàn môi, …
Thân mời các bạn nghe Dân Ca H'Mông - Đỉnh Núi Có Hoa Chân Núi Thơm (Bản tiếng Trung)
Hát ru con
C̣n một thể loại dân ca đơn giản nhất mà nơi nào cũng có, thời đại nào cũng có, một loại nhạc "thính pḥng" mà ca sĩ là người mẹ và thính-giả duy nhất và yêu quí nhất là người con. Đó là Hát ru ru (miền Bắc), c̣n gọi là hát đưa em (miền Trung) hay hát ầu ơ hay là ầu ơ ví dầu (miền Nam).
Hát ru con là những bài hát nhẹ nhàng đơn giản giúp trẻ con ngủ. Phần lớn các câu trong bài hát ru con lấy từ ca dao, đồng dao hay trích từ các loại thơ hoặc ḥ dân gian, hoặc là lời than văn của chính ḿnh, được truyền miệng từ bà xuống mẹ, thế hệ trước sang thế hệ sau. Do đó, những bài hát này rất đa dạng, mang tính chất địa phương, gần như mỗi gia đ́nh có một cách hát riêng biệt.
Thang âm của hát ru (do re fa sol la, thuộc loại ngũ cung). Thang âm của hát đưa em miền Trung (do fa sol sib thuộc loặi tứ cung) và thang âm của ầu ơ miền Nam (do mib fa sol la thuộc loại ngũ cung).
Trong hát ru thường chỉ chú ư đến lời (ca từ) c̣n giai điệu (nhạc lư) th́ mỗi bà mẹ có một giọng trữ t́nh riêng nhưng vẫn gây ấn tượng sâu sắc trong suốt cả cuộc đời người con.
Miền Trung
Ạ ơi., chứ mang nặng đẻ dau, cưu mang chín tháng, nghĩa mẹ tay trời trong cạn nuôi con
Ạ ời đói cơm sách áo ruột mẹ héo hon, khi con no ấm ḷng mẹ vẫn chưa trọn mà thảnh thơi.
Ạ ơi…
(Hát ru Huế http://dancavietnam.net/Play/1955/Hat-Ru-Hue.dcv)
Hoặc
Hạ ơ….ai về mà nhắn với bạn nguồn, chứ mít non gởi xuống chứ cá chuồn gởi lên.
Chuột kêu chút chít trong rương, anh đi cho khéo cái đụng giường mẹ la,
chớ khi xa th́ chỗ ngơ cũng xa, …
(Hát Quảng Nam http://dancavietnam.net/Play/1953/Hat-Ru-Quang-Nam.dcv)
Miền Nam, có những câu ru như :
Ầu ơ Gió đưa bụi chuối sau hè
Anh mê vợ bé bỏ bè con thơ
Con thơ tay ẩm tay bồng
Tay dắt mẹ chồng đầu đội thúng bông.
Hoặc
Ầu ơ... ví dầu
Cầu ván đóng đinh
Cầu treo lắc lẻo
Gập ghềnh khó qua...
Ầu ơ...
Khó qua mẹ dắt con qua...
Con đi trường học
Mẹ đi trường đời...
Nói về miền Bắc th́ riêng tôi có được diễm phúc ru con tôi ngủ mỗi tối cho đến khi nó 4 tuổi. Tôi ru lại cho nó những bài tôi nghe được của mẹ tôi lúc trước như:
À ơi... Con c̣ mày đi ăn đêm
Đậu phải cành mềm Lộn cổ xuống ao À ơi...
Ông ơi, ông vớt tôi nao
Tôi có ḷng nào ông hăy xáo măng À ơi...
Có xáo th́ xáo nước trong
Đừng xáo nước đục Đau ḷng c̣ con...
Hoặc mấy câu như:
Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa
Có nàng Tô Thị, có chùa Tam Thanh
Ai lên xứ Lạng cùng anh
Bơ công bác mẹ sinh thành ra em...
Những bài này, tôi cũng có hát tiếp cho thằng cháu ngoại. Hy vọng con cháu tôi sẽ tiếp tục hát ru tiếp cho cháu chắt tôi...
GS-TS Trần Văn Khê (năm nay đă mừng sinh-nhật thứ 94), một người cống hiến cả đời cho nền âm nhạc dân tộc VN, từng nhắc lại những kỷ niệm của ông về kỹ thuật hát ru mà từ xa xưa ông có dịp nghe tại quê nhà: “Hồi xưa lúc c̣n nhỏ th́ tất cả trong làng tôi đều ru như thế này:
“À... ơi.... Mẹ ru cái lẽ ở đời, Sữa nuôi phần xác, Hát nuôi phần hồn,
À... ơi... Bà ru mẹ, mẹ ru con, Liệu mai xa cách con c̣n nhớ chăng
Ạ ời... Ạ... ơi, Con ơi muốn nên thân người, Lắng tai nghe lấy những lời mẹ ru”.
Thân mời các bạn nghe:
Hát ru Bắc bộ https://www.youtube.com/watch?v=D7z8y8i8bmo
Hát ru Trung bộ https://www.youtube.com/watch?v=E7OUa7O0W6o
Hát ru Nam bộ https://www.youtube.com/watch?v=jyH2EewEx2A
Trở về với dân ca
Từ ngày đi du học, nhớ nhà nên tôi đă nghe dân ca, tôi đă hát dân ca trong những buổi sinh-hoạt văn-nghệ sinh-viên và tôi đă càng ngày càng yêu dân ca, sản phẩm tinh thần quư giá của cha ông để lại. Bao năm nay, quê-hương càng xa vời, tôi lại càng thiết tha với cội-nguồn, với văn-hoá dân-tộc ḿnh.
Tôi chỉ buồn là giờ đây, muốn đi nghe dân ca cũng chả có ai tổ-chức văn-nghệ mà đi nghe, tôi muốn hát dân ca cũng chả ai muốn nghe.
C̣n ai thương dân ca? Tôi hy vọng rằng c̣n nhiều lắm.
Yên Hà, tháng 12, 2014
Tài-liệu tham khảo
Dạo một ṿng trên đôi cánh âm nhac Tây nguyên, Đào Huy Quyền
http://tailieu.vn/doc/dao-mot-vong-t...yen-73680.html
Không gian văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên, Wikipedia
http://vi.wikipedia.org/wiki/Kh%C3%B...2y_Nguy%C3%AAn
Hát ru (Wikipedia)
http://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%A1t_ru
Posted by Thanh Tuyền and Ngọc Phú at 9:54 AM
Bookmarks