Originally Posted by
Ghét Ba Xạo
Về biên chế th́ lại là một câu chuyện hoàn toàn khác. Nếu anh vào làm trong cơ quan của nhà nước. Ban đầu họ sẽ kư các hợp đồng ngắn hạn với anh, lúc đầu là 1 năm rồi sau đó là 3 năm. Lúc đó anh được gọi là nhân viên hợp đồng. T́nh trạng sự nghiệp của anh rất là risky, mong manh v́ họ có thể đuổi việc, chấm dứt hợp đồng hoặc không muốn kư tiếp hợp đồng mới khi hợp đồng cũ đă hết hạn với anh bất cứ thời điểm nào. Làm mà lo sợ không biết tương lai ḿnh ra sao. Nhưng thông thường nếu anh không thuộc thành phần chống đối (không phải chống đối đảng mà là chống đối sếp, là cái gai trong mắt sếp, v́ làm ở cơ quan nhà nước, có cho vàng cũng chẳng thằng nào dám chống đối đảng, bị đuổi việc th́ chỉ có nước về nhà chăn vịt giúp vợ) th́ anh sẽ được đề nghị, gợi ư đi học để vào biên chế.
Điều kiện vào biên chế:
- Một số nơi bắt buộc phải là đoàn viên nhưng tôi hoàn toàn chẳng phải đoàn viên mà vẫn được vào nên tôi đoán chắc là tùy nơi, không phải điều kiện bắt buộc.
- Thi đậu một cuộc thi tuyển viên chức nhà nước. Hồi trước lúc tôi thi, họ phát cho tôi một cuốn sách về nội quy, tổ chức, cách vận hành các ban ngành, đoàn thể trong cơ quan bắt học thuộc. Tuy là nội quy riêng của cơ quan nhưng là v́ nó là cơ quan nhà nước nên nó dính đến chính trị và tuyên truyền khá nhiều. Chẳng hạn như là làm cán bộ th́ phải biết trung thành với tổ quốc XHCN, biết phục vụ, tận tụy với nhân dân blah blah blah ... Đến ngày đến giờ th́ được gọi vào pḥng thi vấn đáp. Hội đồng chấm thi gồm có một người trong ban giám đốc, một người trưởng khối phụ trách về chuyên môn, một người phụ trách về đảng, chính trị. Ông trong ban giám đốc sẽ hỏi nhiều nhất, sau đó kế đến là bà phụ trách chính trị, hỏi để xác định tư tưởng chính trị như thế nào. Điều buồn cười là họ hỏi toàn những câu có sẵn trong sách nên anh nào học thuộc ḷng được th́ cứ lôi ra trả bài đúng từng chữ một là xong. C̣n ông phụ trách chuyên môn th́ hỏi một hai câu vớ vẩn nào đó mà bất cứ thằng sinh viên năm nhất nào cũng có thể trả lời được chứ đừng có nói là người đă ra trường rồi. Cơ bản là để xem tinh thần "giác ngộ CM" của anh đến đâu thôi.
- Đến khi thi đậu rồi th́ xem như cuộc đời của anh sang một trang mới. V́ lúc trước trong cơ quan tôi có một câu nói đùa là người trong biên chế với người ngoài biên chế chỉ khác nhau có 3 chữ Đ thôi, đó là "*éo đuổi được". Khi anh đă vào biên chế th́ trừ phi anh tự ư xin nghỉ chứ trời có sập anh cũng không thể mất việc được. Vậy là ta cứ tà tà rong chơi ngày tháng thôi, đến cuối tháng lĩnh tiền. Nhưng đó là mặt "tốt" (tôi để chữ "tốt" trong ngoặc kép v́ nó "tốt" với những kẻ làm biếng, ỷ lại, lười nhớt thây, muốn vào biên chế chỉ để ngày ngày vào cơ quan tán gẫu, chờ hết giờ về đi nhậu, mong anh hiểu ư tôi). C̣n mặt xấu là lương của anh rất thấp.
Thời tôi c̣n đi làm, lương cơ bản khoảng gần 200 ngh́n, mới vào làm được hệ số lương là 2.34 cho nhân viên mới được nhận vào làm và có tŕnh độ đại học. Cách tính lương như sau: lấy lương cơ bản nhân cho hệ số lương th́ sẽ ra số tiền anh nhận được mỗi tháng. Ví dụ như là mức lương cho một người mới tốt nghiệp đại học là 2.34*200 = hơn 450 ngh́n/tháng. Cứ mỗi ba năm th́ được tăng hệ số lương lên 0.33. Ba năm đầu là 2.34. Ba năm sau là 2.67. Ba năm sau đó nữa là 3.0. Đừng hỏi tôi tại sao lại có con số 0.33. Cái đó trời biết. Hệ số lương c̣n tùy thuộc vào nhiều thứ nữa, chẳng hạn như nếu anh có bằng thạc sĩ (master) th́ anh được tăng hệ số lương thêm một chút, bằng tiến sĩ (PhD) th́ tăng thêm một chút nữa. Nếu anh làm chức vụ quản lư th́ hệ số lương của anh cũng sẽ cao hơn nhân viên một ít. Nhưng mà cách tính như vậy sẽ dẫn đến một số chuyện ngược đời là một chị lao công, dọn dẹp vệ sinh, một anh bảo vệ cơ quan có khi tiền lương lại c̣n cao hơn một anh kỹ sư tốt nghiệp đại học v́ anh bảo vệ đó đă làm ở công ty gần 30 năm rồi.
Như vậy, với một nhân viên b́nh thường, đi làm 10 năm th́ mỗi tháng sẽ lănh được chừng 200*3.0 = 600 ngh́n. Tiền xăng xe đi làm cho là 100 ngh́n đi, c̣n lại 500 ngh́n. Tôi nhớ mang máng h́nh như hồi đó một tô phở có giá trung b́nh khoảng 15 ngh́n. Nếu anh sống một ḿnh, với 500 ngh́n, anh ăn được 33 tô phở mỗi tháng. Nếu tính luôn tiền cà phê cà pháo kèm theo (ai ăn sáng mà lại chẳng uống cà phê?) th́ tiền lương mỗi tháng của anh literally chỉ đủ để cho anh ăn sáng một ḿnh anh trong ṿng một tháng. Cái đó c̣n chưa kể là anh có vợ, có con, tiền nhà, tiền điện, tiền nước, tiền học mỗi tháng nữa. Nên kết quả là chẳng ai sống nổi bằng lương, ai cũng t́m cách buôn bán, kinh doanh, làm các nghề tay trái bên ngoài nếu không muốn bị nhúng chàm. C̣n nếu không th́ kiếm chác qua các dự án này nọ nếu có cơ hội. Mà thật ra "cơ hội" là "cơ hội" cho những thằng là tay chân thân cận của sếp hoặc là biết điều, hiểu ư sếp thôi chứ những đứa làng nhàng, không quan hệ, không quen biết th́ c̣n khuya nhé. Kết quả là cái thời gian 8 giờ vàng ngọc ngồi trong công sở đó lại chính là khoảng thời gian nghỉ ngơi, nhàn rỗi nhất của anh v́ anh chẳng cần phải làm ǵ sất mà cuối tháng vẫn được lănh tiền. Nhưng sau 8 giờ đó th́ anh bắt đầu chạy trối chết với những công việc tay trái để kiếm cơm. Hoặc có những người "lanh lẹ" hơn, họ lấy 8 tiếng công sở đó ra mà làm việc riêng.
Anh đi làm th́ cơ quan sẽ trích tiền lương ra mà đóng bảo hiểm y tế và bảo hiểm xă hội cho anh.
Nếu anh có bảo hiểm y tế th́ anh có thể đến bất cứ bệnh viện công nào của nhà nước khám và điều trị bệnh, bảo hiểm y tế sẽ trả cho anh phần lớn chi phí khám bệnh, xét nghiệm, thuốc men, phẫu thuật nếu có. Đó là lư thuyết, c̣n thực tế th́ tôi không rơ lắm v́ chưa bao giờ bị bệnh nặng đến mức phải nhập viện nên chưa bao giờ dùng đến bảo hiểm y tế.
Khi anh đóng bảo hiểm xă hội đủ tối thiểu 15 năm rồi th́ sau này về hưu anh mới được nhận lương hưu. Nếu anh xin nghỉ trước khi đi làm đủ 15 năm như tôi th́ họ sẽ trả cho anh một cọc tiền tương ứng với mức mà anh đă đóng cho BHXH. Tôi không rơ cách tính lắm, v́ lúc đó cũng chẳng quan tâm, để ư là ḿnh được nhận bao nhiêu.
Mức lương hưu được quy định như sau: anh đóng bảo hiểm xă hội đủ 15 năm th́ khi về hưu mỗi tháng anh sẽ nhận được 45% số tiền lương hiện tại của anh. Sau đó cứ mỗi 1 năm anh sẽ được tăng lên 2%. Chẳng hạn như nếu anh làm 16 năm th́ về hưu mỗi tháng anh sẽ được nhận 47% số tiền lương hiện tại. 17 năm là 49% ... Nhưng mức tối đa là 75%. Như vậy, giả sử như bây giờ tôi vẫn c̣n làm cho nhà nước cho đến khi về hưu th́ tôi sẽ làm được tổng cộng là khoảng 35 năm. Mỗi 3 năm hệ số lương của tôi tăng lên 0.33. Như vậy trong cuộc đời đi làm của ḿnh, tôi sẽ có khoảng 12 lần được tăng hệ số lương, tổng cộng là 12*0.33 = 3.96. Lương khởi điểm lúc tôi mới ra trường là 2.34. Vậy th́ cái ngày tôi về hưu, hệ số lương của tôi sẽ vào khoảng 3.96 + 2.34 = 6.3. Lương cơ bản hiện thời là 1.150.000 VNĐ. Vậy th́ lương mỗi tháng của tôi lúc đó là 6.3*1.150.000 = khoảng 7 triệu 3. Lương hưu của tôi là 75%. Như vậy tôi sẽ được nhận chừng khoảng 5 triệu rưỡi một tháng đều đều cho đến lúc chết. Thật ra nếu đă có nhà cửa, con cái đă trưởng thành hết, hai vợ chồng già rau cháo qua ngày th́ 5 triệu rưỡi cũng không có vấn đề ǵ. Nhưng đó là một cuộc sống ẩn dật, nhàn hạ, không bon chen với đời. Và cũng chưa tính đến chuyện lạm phát, đồng tiền mất giá. Anh về hưu lúc 60 tuổi, nếu anh sống được đến năm 80 tuổi là 20 năm sau th́ chưa chắc 5 triệu rưỡi của anh xài được cái ǵ. Cách đây 20 năm, một tô phở giá 10-15 ngh́n, bây giờ nó đă lên đến 50-60 ngh́n rồi.
Kể chuyện và tính toán dông dài để cho anh thấy cái nh́n của người trong cuộc về hệ thống làm việc của nhà nước. Hy vọng không làm anh nhức đầu.
Bookmarks