Đại Úy OSS Ray Grelecki kể về ngày 2/9/1945

**Bút Sử** · 31-08-2014, 12:39 AM

Bối cảnh trước 8/1945.

Ngày 9/3/1945 Nhật đảo chánh Pháp. Ngày 11/3/1945 vua Bảo Đại xé hòa ước 1884 và tuyên bố Việt Nam độc lập đồng thời chấp thuận cùng Nhật nằm trong khối Đại Đông Á. Chính phủ Trần Trọng Kim được thành lập 17/4/1945 gồm những thành phần trí thức yêu nước. Chính phủ thực hiện những chương trình đáng kể trong giai đoạn nắm quyền: sửa đổi hành chánh, hợp nhất hai chính quyền bảo hộ và Nam triều, thay thế công chức Pháp bằng công chức Việt, ra lệnh dạy tiếng Việt tại các trường trung tiểu học, dự định thống nhất luật pháp ba kỳ để tránh lạm quyền về hành chánh và tư pháp, tổ chức đoàn Thanh Niên Tiền Phong, chiến dịch chống nạn đói tại miền Bắc (Việt Sử A/B, nxb Trường Thi, Saigon, 1974).

Sau vụ 2 trái bom nguyên tử Mỹ thả tại Hiroshima và Nagasaki vào đầu 8/1945, miền Bắc Việt Nam rơi vào một lỗ hổng chính trị (political vacuum). Việt Minh lãnh đạo bởi Hồ Chí Minh(HCM) lợi dụng tình thế và cướp chính phủ Trần Trọng Kim vào 17/8/1945 và sau đó làm cuộc tập họp lớn hơn vào 19/8/1945 tuyên bố cướp chính quyền.

Đại sứ Pháp Jean Sainteny được máy bay Mỹ đưa tới Hà Nội vào 22/8/1945 cùng với một số người trong cơ quan tình báo OSS của Hoa Kỳ, trong đó có chỉ huy trưởng Archimedes Patti. Nước Pháp bị kiệt quệ sau vụ quân Đức chiếm đóng. Sainteny phải dựa vào sự giúp đỡ của người Mỹ.

Captain Ray Grelecki kể lại những điều xảy ra khi vừa tới Hà Nội. Những cán bộ Việt Minh đã vui mừng tiếp đón ông một cách thân mật. Đại diện cao cấp OSS ở miền Bắc là Archimedes Patti, trong Nam ông Peter Dewey. Các ông chỉ huy OSS thì được nhận xét là còn quá trẻ, thiếu kinh nghiệm, không hiểu nhiều về tình hình Đông Dương nên đã có những hành động làm lợi cho HCM. Tuy nhiên, sau này khi Patti viết cuốn Why Vietnam và trả lời phỏng vấn ông đã đưa ra cách nhìn khá sáng tỏ mà trước đó ông rất ác cảm với người Pháp.

Phe HCM đã vận động ráo riết, nhất là với Patti, để mong Hoa Kỳ công nhận khi tập đoàn ra mắt “chính phủ”. Ngày 26/8/1945, một phái đoàn hướng dẫn bởi Võ Nguyên Giáp kéo nhau tới tư thất ông Patti để níu kéo ông “hợp tác” bằng cách trỗ cờ và quốc ca Hoa Kỳ. Những tấm hình được chụp tại hiện tượng này được phổ biến choViệt Minh và người dân về một “thế lực ngoại giao”, nhưng ít ai thấy ra mưu đồ trong việc sắp xếp đó. Hơn nữa, người miền Bắc ngay lúc đó đang ngưỡng mộ Hoa Kỳ, một cường quốc giàu có thắng thế chiến thứ 2, dẹp bọn phát xít Nhật.

Người Mỹ tới Hà Nội 1945 nhìn thấy nạn đói (Uncle Ho Uncle Sam)

(Why Vietnam, page 234)

Đám đông vĩ đại ngày 2/9/1945 tại sân Ba Đình đa số họ không biết HCM là ai, một tên họ rất xa lạ. Họ những tưởng có người Mỹ tham dự cùng đứng trên khán đài với HCM vì trước đó một tuần, tức 26/8/1945, có cuộc meeting “hoan hô phái bộ đồng minh” mà Việt Minh kêu gọi dân chúng ra thật đông để ủng hộ người Mỹ. Trong sách ông Patti có kể lại rằng ông được lệnh không ra dự. Thế là, như hình trên, chúng ta thấy cả phái đoàn trong ban tổ chức phải kéo tới tư thất của Patti để chụp hình. Patti còn xác nhận là Hoa Kỳ không phải "đồng minh" với Việt Minh. Hai chữ "đồng minh" này cũng được cán bộ mang vào Nam cùng hình ảnh để chiêu dụ thêm người theo cộng sản.

Kiểm điểm kỹ thì chỉ có một nhóm nhỏ thuộc OSS đứng dưới cùng đám đông ngày 2/9, trong đó có Patti và Grelecki. Máy bay Mỹ thì lượn qua lại để quan sát mà thôi. Thật ra, một điều vô cùng quan trọng đối với HCM là được Hoa Kỳ công nhận, nhưng không thể có chuyện đó vì Hoa Kỳ và phe Anh Pháp đã thấy ra làn sóng đỏ, mà Nguyễn Ái Quốc đang đại diện tại Đông Dương. Ngay vào 22/ 8/1945 khi Sainteny và Patti vừa tới Hà Nội thì đã thấy cờ đỏ sao vàng, cùng nhiều biểu ngữ ủng hộ Đảng Lao Động núp danh. Trên lý thuyết, Đảng Lao Động ra đời 1951.

Vào 3/1945 khi HCM gặp viên chức OSS Charles Fenn để nhờ giới thiệu gặp tướng Mỹ Claire Chennault để xin hình, ông Fenn đã nghe ngóng tin rằng HCM là cộng sản nên hỏi HCM có phải là cộng sản không thì Hồ trả lời không, và Hồ cũng từ chối nếu ai nói Hồ chống Pháp.

Tình báo Mỹ đã có những làm việc với HCM sau vụ trung úy phi công Mỹ, Rudolph Shaw, đáp xuống vùng Việt Minh khi máy bay bị hỏng vào 11/11/1944. Trước đó vào 8/1942 khi HCM bị phe Tưởng Giới Thạch bắt giam, ông Gauss là đại sứ tại Chungking đã thông báo Bộ Ngoại Giao để điều tra về HCM.

The American also knew about Ho, and had done so since the autumn of 1942, long before his release from the imprisonment – Người Mỹ cũng đã biết về ông Hồ từ mùa thu năm 1942, thời gian dài trước khi ông ta được thả ra từ trại giam (Britain in Vietnam, Peter Neville, 2007, page 49).

Tổng thống Truman nhận thấy rõ mối đe dọa cộng sản ở Âu Châu và Đông Dương. Hội nghị Potsdam hồi tháng 7 đã cho thấy sự hỗ trợ ngầm của Hoa Kỳ cho Pháp tái chiếm dù chưa hoàn toàn chính thức.

Ngày 2/9/1945, HCM đọc những lời của Thomas Jefferson trong Tuyên Ngôn Độc Lập của Hoa Kỳ 1776, mà trước đó vài ngày Hồ đã nhờ ông Patti kiểm duyệt xem có nên đọc hay không. Patti cảm thấy hơi bị xúc phạm vì đó là thuộc quyền sở hữu của Hoa Kỳ, nhưng không có luật lệ gì cấm người khác dùng những lời đó đọc trước công chúng. Có lẽ ông Hồ này ngu ngơ (inane, chữ của Patti dùng).

Khi trên sân khấu khán đài diễn ra màn ca ngợi Mỹ thì dưới đám đông những toán diễn hành trong sắc phục lần lượt lướt qua lướt lại trước mặt vài người Mỹ này. Không những một vài lần mà nhiều lần như vậy, đến mức ông Grelecki phải bực mình. Ông biết Việt Minh nhìn các ông như là biểu tượng đại diện cho Hoa Kỳ nên đặc biệt gây sự chú ý cho người xem phim. Biểu ngữ trưng tại gần khán đài ghi là “THE DOC LAP” nửa tiếng Anh, nửa tiếng Việt – một loại ngôn ngữ ngoại lai mất gốc mà HCM sáng chế sau 30 năm lăng xăng sống ở nước ngoài. Hồ còn ngạo mạn đổi chữ d thành z, chữ c thành k, chữ y thành i, v.v..

(Uncle Ho, Uncle Sam)

Grelecki: People were coming from jungle, from country…Here we were symbolically a few American. They went over and over…Who else would they want reviewing the parade? I am American and captain Patti an American. Symbolically I represented my country.

Hội nghị Potsdam xảy ra từ 17/7/1945 -2/8/1945 cho phép Pháp với con số 62 ngàn quân vào Đông Dương. Tướng Anh Douglas Gracey trách nhiệm giải giới tàn quân Nhật tại miền Nam. Sau khi mở cỗng nhà tù cho quân Pháp ra (bị Nhật nhốt) thì sau đó 23/9/1945 đã có một trận tấn công lớn của quân Pháp đối với Việt cộng tại Saigon. Sự kiện này được cho thấy tướng Gracey đã giúp Pháp thực hiện.

Đại Úy Grelecki chỉ là một viên sĩ quan tầm thường như ông đã nói. Kiến thức về cộng sản nói chung thời đó người trẻ như Grelecki và Patti còn giới hạn. Ông kể khi trở về Hoa Kỳ, ông có tới trình diện tại War Department cùng với những tường trình (reports). Một viên chức tại đây gọi ông là “con” (son) với ngụ ý là rất còn non kém – Son, you don’t understand the big picture!

Grelecki được chỉ dẫn và nhìn thấy những tài liệu mà thế giới cộng sản đang rao truyền: kế hoạch của cộng sản về sự tấn chiếm xâm lăng (communist blueprint for conquest), những mạng lưới chằng chịt hăm dọa sẽ tiêu diệt nước Hoa Kỳ ( Vast networks throughout the free world threatened to destroy the United States)…

(Uncle Ho Uncle Sam)

The big picture! Hình ảnh bi thảm to lớn sau đó là cuộc chiến tranh lần thứ nhất kéo dài 8 năm tại Đông Dương xảy ra tại miền Bắc Việt Nam, và tiếp theo là 20 năm hai miền máu đổ anh em giết nhau chỉ vì Hồ thực hiện công tác cho quốc tế cộng sản, rồi kéo dài cho tới ngày nay giai đoạn mất nước vào tay đàn anh Trung Cộng.

Bùi Diễm: It was difficult for us to accept it. We never thought that the French could come back parading on the street of Hanoi – Rất là khó cho chúng tôi chấp nhận việc này. Chúng tôi đã không bao giờ nghĩ rằng người Pháp có thể trở lại với đoàn quân phô trương trên đường phố Hà Nội.

Người dân ngỡ ngàng đứng trong nhà nhìn ra đoàn quân Pháp trên đường phố Hà Nội (Uncle Ho Uncle Sam)

HCM và Võ Nguyên Giáp tiếp rước quân Pháp về Hà Nội ngay sau khi ký Hiệp Ước Sơ Bộ 6/3/1946. (HCM a Biography, documentary film, 1966, Walter Cronkite)

(Không biết ông Bùi Diễm có biết đoàn quân Pháp rần rộ trên phố Hà Nội lúc đó vào 3/1946 là do HCM và Võ Nguyên Giáp tiếp rước mang về? Họ được lệnh trở về Việt Nam tiếp tay với HCM sau khi quốc hội Pháp do Đảng Cộng Sản và Xã Hội nắm quyền làm ra Hiệp Ước Sơ Bộ 6/3/1946. Dĩ nhiên, trong phim khi được phỏng vấn, ông Bùi Diễm nói đúng vì không ai có thể chấp nhận chuyện trở lại của người Pháp với tính cai trị sau khi vua Bảo Đại đã xé hòa ước 1884 vào 11/3/1945. Người dân Hà Nội gọi rằng “HCM bán nước!” Sỡ dĩ đặt câu hỏi cho cựu đại sứ Bùi Diễm vì cách nay không lâu, vào 5/2013 trên tờ Việt Tide có bài của ông Bùi với tựa đề “ Quan điểm của một người Việt về sự tham chiến của Hoa Kỳ ở Việt Nam” trong đó ông cho rằng người Pháp vì "tham lam" nên trở về tái chiếm.)

Trong phim có nói hơn 6 ngàn dận bị chết trong giai đoạn Pháp chiếm đóng này. Nên ghi nhận rằng từ 3/1946 ít nhất cho tới 10/1946 Võ Nguyên Giáp hợp tác với quân đội Pháp lãnh đạo về quân sự để tàn sát những phe cánh quốc gia chống lại cộng sản.

Thời de Gaulle (1945) như kể trên đã có chương trình tái chiếm nhưng không chính thức qua hội nghị Potsdam; nhưng tới 9/1946 thì ngòi nổ thực sự xảy ra khi thủ tướng Georges Bidault thuộc khối bảo thủ nắm quyền nước Pháp trong chính phủ lâm thời. 12/1946 cuộc chiến giữa Pháp và Việt Minh bắt đầu xảy ra chính thức và tái chiếm Việt Nam dưới thời của Leon Blum, một người có chiều hướng thiên tả.

Ngay lúc HCM ở Pháp vận động trong giai đoạn hội nghị Fontainebleau, nhiều đảng viên cộng sản Pháp cũng đã xa lánh Hồ vì nhiều lý do: HCM không dám nhận mình là cộng sản nên mới có “nghiên cứu Mác Lê”, “Đảng Lao Động”, và nhất là họ khinh ghét khi Hồ gia nhập Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa làm thành viên nằm trong khối Liên Hiệp Pháp thuộc nước Pháp mẹ mà khối thiên tả đang nắm quyền. Trước đó họ nghĩ HCM là người quyết tâm giành độc lập cho xứ của ông ta, nay lại nạp mình hoàn toàn lệ thuộc nước Pháp sau vụ ký Hiệp Ước Sơ Bộ.

Đại úy Grelecki đã kết thúc ở đoạn cuối phim khi nhận thức ra một hình ảnh lớn, một đại họa do cộng sản gây ra, mà thới đó, 1945, ông đã không đủ kiến thức để biết, nhưng ít nhất là nhân chứng của ngày 2/9/1945 ông đã nhận thấy một cái gì đó có vẻ tính toán với đầy âm mưu của phe cánh HCM khi náo nức ca ngợi, đón tiếp chào mừng người Mỹ. Tất cả chỉ mong được chính phủ Hoa Kỳ “công nhận”. Để rồi nhiều năm sau người ta mới thấy rõ hơn bản chất cắc kè và xanh vỏ đỏ lòng của người quốc tế cộng sản sừng sỏ HCM.

Grelecki: Who else? I think it is natural for him to go to uncle Sam -Còn ai nữa? Tôi nghĩ là rất tự nhiên khi ông ta tìm đến chính phủ Hoa Kỳ. (Uncle Sam, a nick name of the US federal government -Samuel Wilson, a rich merchant in New York in 18th century).

Bác Hồ (uncle Hồ) được sử gia giáo sư Bernard Fall cho rằng HCM tự đặt cho mình. Ông Fall nhận xét về HCM : một người rất giảo quyệt, khi ra lệnh hành quyết (execution) những đồng chí của ông ta, ông ta đứng xa để tránh tiếng; một người không có trái tim á đông mà với bộ óc sắt đá được huấn luyện từ phương Tây; ông ta làm việc không ngừng nghỉ để đạt mục đích…(HCM a Biography, 1966, Walter Cronkite)

Một uncle thì giàu có, hùng mạnh, đại diện cho khối tự do; một uncle thì cứ lúc nào cũng van xin nài nỉ. Bộ phim cho thấy hình ảnh hai thái cực như trắng với đen, như tự do với độc tài. Thời đó, ngoài việc HCM muốn Hoa Kỳ công nhận, ông ta còn muốn được viện trợ về kinh tế nữa, nhất là giúp nạn đói triền miên kéo dài tại miền Bắc nhiều năm. Có ít nhất 10 lá thư Hồ viết gởi tổng thống Truman và các viên chức cao cấp Hoa Kỳ, nhưng tất cả không được trả lời.

Tóm lại, vào giai đoạn vừa cướp chính quyền và thành lập chính phủ liên hiệp, bề ngoài thì hợp tác với một vài thành phần thuộc các đảng phái quốc gia, biểu ngữ hoan hô nghinh tiếp người Mỹ tại Ba Đình ngày 2/9/1945…Tất cả chỉ là hợp tác giai đoạn để thực hiện kế hoạch lâu dài.

Bút Sử
30/8/2014

Sources: Uncle Ho Uncle Sam, documentary film,1998, BBC; Ho Chi Minh A Biography, documentary film, 1966, Walter Cronkite; Britain in Vietnam, 2007, Peter Neville; Why Vietnam, 1980, Archimedes Patti; Việt Sử 12A/B, nxb Trường Thi, 1974, Saigon.