Tàu cẩu lớn nhất thế giới của Trung Quốc, tàu Lam Ḱnh, đang di chuyển trong khu vực đặc quyền kinh tế của Việt Nam, các nguồn tin về Biển Đông trích dẫn dữ liệu theo dơi tàu cho biết hôm 3/9. Thông tin này cũng được một chuyên gia xác nhận với VOA và đồng thời cho biết thêm rằng lực lượng cảnh sát biển của Việt Nam đang theo dơi động thái của con tàu này.
Theo trang South China News và IndoPacific_SCS_Info , tàu Lam Ḱnh của Tập đoàn Dầu khí Hải Dương Trung Quốc (CNOOC) đă xuất hiện trong vùng biển của Việt Nam hôm 3/9. Nguồn tin dự đoán rằng có thể Bắc Kinh đang chuẩn bị đưa một giàn khoan đến hoạt động trong vùng biển của Việt Nam.
Nhà báo Duan Dang trích dẫn dữ liệu từ Marine Traffic cho biết thêm rằng tọa độ của Lam Ḱnh là 14°56'6.00"N/109°23'42.00"E ngoài khơi tỉnh Quảng Ngăi vào lúc 9 giờ 42 phút cùng ngày, chỉ cách đường cơ sở của Việt Nam chưa tới 11 hải lư và cách đảo Lư Sơn khoảng 30 hải lư về phía nam, nghĩa là trong lănh hải của Việt Nam, cũng là nơi có dự án Cá Voi Xanh mà Việt Nam đang hợp tác với tập đoàn dầu khí Mỹ Exxon Mobil để khai thác.
Xác nhận thông tin về sự xuất hiện của tàu cẩu Trung Quốc trong khu vực, Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp, một nhà nghiên cứu an ninh và chính trị khu vực của Viện Nghiên cứu Đông Nam Á ISEAS có trụ sở ở Singapore, nói thêm với VOA rằng vị trí di chuyển của tàu Lam Ḱnh là trong khu vực đặc quyền kinh tế của Việt Nam (EEZ), chứ không phải bên trong lănh hải (trong ṿng 12 hải lư).
Theo ông, với t́nh trạng “đi qua vô hại” của tàu Lam Ḱnh trong khu vực EEZ, th́ Việt Nam chưa thể phản ứng ǵ v́ đây là một hoạt động hợp pháp theo luật quốc tế.
“Đi kèm theo nó là mấy tàu vận tải khác, nhưng người ta thấy các tàu vận tải đó không có các khung nhà giàn hay khung giàn khoan cố định nào. Và kèm theo nó c̣n có hàng chục tàu cảnh sát biển Trung Quốc đi hộ tống. Cảnh sát biển của Việt Nam cũng đi theo và không làm ǵ được người ta cả v́ người ta đă làm ǵ đâu”, TS. Hà Hoàng Hợp nói với VOA.
Mặc dù đưa ra giả thuyết về khả năng thời tiết xấu vào đêm 3/9 và sáng 4/9 khiến tàu Lam Ḱnh có thể phải di chuyển xuống khu vực bên dưới, đối chiếu với đất liền là khoảng Phú Yên, Khánh Ḥa, nhưng TS. Hà Hoàng Hợp không loại trừ khả năng Trung Quốc có thể từ một mũi khác kéo giàn khoan vào hoạt động trong vùng biển của Việt Nam và lúc đó sẽ “rất to chuyện”.
“Nếu Mỹ, Nga, Ấn Độ cảm thấy bị đe dọa, bị ngăn cản hoạt động kinh tế b́nh thường và hợp pháp của họ trong vùng biển đặc quyền kinh tế Việt Nam th́ phản ứng của họ có thể là phản ứng quân sự”, TS. Hà Hoàng Hợp dự báo.
Đang tham dự một hội nghị an ninh ở Singapore với sự có mặt của các nước Trung Quốc, Nhật, Australia, Ấn Độ…, TS. Hà Hoàng Hợp cho biết các bên đang rất quan ngại về t́nh h́nh ở Biển Đông, với cảnh báo rằng “không c̣n ranh giới nào giữa ḥa b́nh và chiến tranh trên biển nữa” trước những hành vi hung hăng và khó lường trước của Trung Quốc.
Theo TS. Hà Hoàng Hợp, hiện Việt Nam và các quốc gia liên quan đă “chuẩn bị sẵn sàng” cho t́nh huống xấu nhất, tức là khả năng xảy ra đối đầu quân sự.
Trước đó một ngày, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng kêu gọi các nước giúp giảm căng thẳng ở Biển Đông do “những diễn tiến nghiêm trọng” gần đây gây ra.
“Biển Đông có ư nghĩa quan trọng đối với các nước trong và ngoài khu vực trên b́nh diện kinh tế, an ninh, an toàn, tự do hàng không và hàng hải”, bà Hằng nói trong một email gửi cho hăng tin Bloomberg hôm 2/9. “Việt Nam hoan nghênh và sẵn sàng hợp tác với các nước khác và cộng đồng quốc tế nhằm duy tŕ ḥa b́nh, ổn định và an ninh trong khu vực”.
Phát biểu của người đại diện Bộ Ngoại giao được đưa ra sau khi 3 quốc gia Anh, Pháp, Đức đưa ra tuyên bố chung vào ngày 29/8, nêu lên quan ngại về những căng thẳng hiện nay ở Biển Đông và khả năng có thể dẫn tới bất ổn về an ninh và ổn định của khu vực.
Trước đó, Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu và Ấn Độ cũng lên tiếng về việc Trung Quốc đưa tàu Hải Dương Địa Chất 8 vào hoạt động trong khu vực đặc quyền kinh tế của Việt Nam trong thời nhiều tháng qua, bất chấp phản đối liên tục của Hà Nội và chỉ trích từ phía Mỹ.
Tàu Lam Ḱnh được trang bị một cần cẩu khổng lồ có khả năng nâng 7.500 tấn. Bản thân chiếc cần cẩu này nặng 4.000 tấn và có móc phụ nặng 1.600 tấn, có khả năng nâng và hạ các thiết bị đặc biệt nặng như các giàn khoan dầu. Cho đến nay, Lam Ḱnh vẫn được xem là tàu cẩu lớn nhất trên thế giới.
‘Mỹ không muốn ExxonMobil bị Trung Quốc hăm dọa’ sau vụ Băi Tư Chính
Bộ Ngoại giao Mỹ đă lần thứ hai lên tiếng chỉ trích Trung Quốc về hành xử ở Biển Đông với lời lẽ đanh thép hơn và theo nhận định của một chuyên gia ở Washington, Mỹ muốn gửi đi một thông điệp tới Việt Nam và ExxonMobil rằng Hoa Kỳ sẽ không để Bắc Kinh “hăm dọa” công ty dầu khí của họ tại mỏ Cá Voi Xanh.
Nói trong tuyên bố ra hôm 22/8, Mỹ “quan ngại sâu sắc về việc Trung Quốc tiếp tục can thiệp vào những hoạt động thăm ḍ và khai thác dầu khí lâu nay của Việt Nam trong khu vực mà Việt Nam tuyên bố là Vùng đặc quyền kinh tế.”
Đây là lần thứ 2 Mỹ lên tiếng về hành xử của Trung Quốc trên Biển Đông kể từ khi Bắc Kinh đưa tàu thăm ḍ địa chấn Hải Dương 8 vào khu vực mà Việt Nam tuyên bố chủ quyền và gây ra vụ đối đầu giữa các tàu hải cảnh của hai bên trong gần 2 tháng qua.
Trong đoạn văn cuối cùng của thông cáo lần thứ 2, Bộ Ngoại giao Mỹ đặc biệt nhấn mạnh đến việc “các công ty của Mỹ là những công ty hàng đầu thế giới trong việc khai thác và thăm ḍ các nguồn hydrocarbon, kể cả ở ngoài khơi và tại Biển Đông” và rằng Mỹ “mạnh mẽ phản đối bất cứ nỗ lực nào của Trung Quốc nhằm đe dọa hay cưỡng chế các quốc gia đối tác phải rút lại sự hợp tác với các công ty không phải của Trung Quốc hay quấy nhiễu những hoạt động hợp tác của họ.”
Vị trí mỏ Cá Voi Xanh tại Lô 118 ở quần đảo Hoàng Sa của Biển Đông.
(Ảnh chụp màn h́nh video giới thiệu dự án Cá Voi Xanh của ExxonMobil)
Mỹ trước đó, trong thông cáo lần đầu tiên ra ngày 20/7 ngay sau khi Hà Nội cáo buộc tàu Hải Dương 8 của Trung Quốc “xâm phạm chủ quyền Việt Nam,” đă lên tiếng về ngôn từ của Trung Quốc trong bộ quy tắc ứng xử với ASEAN trong đó Bắc Kinh t́m cách hạn chế quyền của các công ty nước ngoài, bao gồm cả các công ty của Mỹ.
Ông Greg Poling, Giám đốc Chương tŕnh Sáng kiến Minh bạch Hàng hải châu Á của Trung tâm nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) có trụ sở ở Washington, nói với VOA rằng với một tuyên bố mạnh mẽ hơn lần trước, “Mỹ đặc biệt đang t́m cách gửi đi một thông điệp tới Việt Nam và Exxon rằng Mỹ quan tâm đến sự việc đang xảy ra này.”
ExxonMobil, tập đoàn dầu khí hàng đầu của Mỹ, hiện đang liên doanh với Việt Nam trong dự án Cá Voi Xanh trị giá 10 tỷ USD được chính thức công bố hồi tháng 11/2017 tại thượng đỉnh APEC ở Đà Nẵng.
“Mỹ không muốn thấy Exxon trở thành nạn nhân bị Trung Quốc đe dọa bởi v́ sau lô của Rosneft hiện đang bị Trung Quốc quấy nhiễu ngoài khơi biển phía nam Việt Nam, dự án dầu khí lớn nhất tiếp theo của Việt Nam là dự án Cá Voi Xanh mà Exxon Mobil có ở ngoài khơi bờ biển phía bắc (Việt Nam),” ông Poling nói.
Mỏ Cá Voi Xanh nằm trong Lô 118 trong vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lư của Việt Nam. Tuy nhiên, với đường lưỡi ḅ 9 đoạn mà Trung Quốc đơn phương đưa ra, th́ Lô 118 cũng nằm trong khu vực mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền.
Ông Gary Sands, một nhà nghiên cứu cao cấp của Wikistrat, viết trên The Diplomat rằng vị trí hoạt động khoan dầu mà Exxon báo cáo trên thực tế không nằm trong đường lưỡi ḅ 9 đoạn mà Bắc Kinh tuyên bố nhưng ở lưu vực mà Trung Quốc thăm ḍ năm 2014 với giàn khoan Hải Dương 981. Hoạt động của giàn khoan này tại khu vực biển đầy tranh chấp đă làm bùng lên các cuộc biểu t́nh ở Việt Nam trong thời gian đó.
Sức ép của Bắc Kinh
Trong ṿng chưa đầy 1 năm từ 2017 đến 2018, Việt Nam được cho là đă phải hủy hai dự án khai thác dầu khí ngoài khơi với đối tác Repsol của Tây Ban Nha do sức ép từ Bắc Kinh.
Với việc đưa tàu Hải Dương 8 vào hoạt động trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam từ ngày 3/7, Trung Quốc “quyết tâm ngăn chặn Việt Nam khai thác tài nguyên dưới đáy biển", sau khi Hà Nội “cho phép công ty dầu khí Nga Rosneft thuê giàn khoan dầu của Nhật là Hakuryu 5 để khoan thăm ḍ vùng biển nằm ở phía Tây của Băi Tư Chính,” theo ông Ryan Martinson, chuyên gia nghiên cứu về hải quân Trung Quốc của Trường Hải chiến Hoa Kỳ.
Các hành động của Trung Quốc từ năm 2017 cho thấy họ đă trở nên “hung hăng hơn trong việc thách thức tất cả các hoạt động khai thác dầu của Việt Nam trong vùng biển xung quanh Băi Tư Chính,” theo nhận định của Giáo sư Carl Thayer của Đại học New South Wales trong bản tin phân tích trính trị và các vấn đề an ninh khu vực ra ngày 17/8.
“Không rơ quan điểm của Trung Quốc đối với Exxon thế nào nhưng một điều rơ ràng là Trung Quốc không sẵn sàng chấp nhận việc khoan dầu trong cái mà họ coi là vùng biển có tranh chấp,” nhà nghiên cứu Poling của CSIS nói.
Theo ông Poling, “lô của Exxon nằm trong vùng 200 hải lư của (Việt Nam) trong quần đảo Hoàng Sa và do đó Trung Quốc có thể hoàn toàn tuyên bố nó thuộc vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của họ ở Hoàng Sa.”
Trung Quốc cưỡng chiếm toàn bộ quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam cách đây 45 năm, theo truyền thông trong nước.
Nhà nghiên cứu của CSIS nhận định rằng Trung Quốc “đă luôn nhập nhằng về Exxon” và liệu Trung Quốc có “gây ra vấn đề lớn với Exxon hay không sẽ là một quyết định chính trị. Nó hoàn toàn phụ thuộc và việc họ cảm thấy thế nào với Việt Nam và họ cảm thấy thế nào với phía Mỹ.”
Tuy nhiên, ông Poling cho rằng Mỹ sẽ không dùng lực lượng quân sự để bảo vệ Việt Nam nếu xảy ra xung đột vũ trang với Trung Quốc trong bối cảnh vụ đối đầu tại Băi Tư Chính ngày càng leo thang.
“Nhưng Mỹ sẽ t́m cách để làm mọi thứ có thể để đánh động thế giới về những ǵ Trung Quốc đang làm bởi v́ Trung Quốc càng trông như là một kẻ bắt nạt không được thừa nhận th́ cái giá mà Trung Quốc phải trả cho hành vi của họ càng đắt,” ông Poling nói.
Giáo sư Thayer cũng từng nhận định với VOA rằng Mỹ sẽ không đơn phương bảo vệ Việt Nam chống lại Trung Quốc ở Biển Đông v́ Việt Nam không phải là một đồng minh cũng như không phải là một đối tác chiến lược của Mỹ.
Mặc dù vậy, Mỹ vẫn là nước duy nhất cho tới lúc này chỉ tên thẳng Trung Quốc trong vụ tranh chấp tại Băi Tư Chính nhưng theo ông Poling, việc chỉ có Mỹ lên tiếng thôi th́ chưa đủ.
“Vấn đề lớn hơn của Việt Nam là làm thế nào để có được sự ủng hộ của các quốc gia châu Âu, Úc, Nhật và các thành viên ASEAN,” nhà nghiên cứu của CSIS nói. “Không ai trong số họ nói một lời nào về sự quấy rối của Trung Quốc trong gần hai tháng qua.”
Cách đây vài tuần, Việt Nam đă t́m cách đưa vấn đề Biển Đông ra hội nghị của ASEAN tại Bangkok nhưng không nhận được nhiều ủng hộ từ khối này. Ủy ban châu Âu lên tiếng khẳng định quan điểm của EU ủng hộ “đảm bảo tự do hàng hải, hàng không v́ lợi ích của các nước, các bên cần phải tuân thủ luật pháp quốc tế” đầu tháng 8 nhưng không đề cập đến Trung Quốc. Thủ tướng Úc Scott Morrison cũng chỉ bày tỏ “quan ngại về các diễn biến phức tạp gần đây ở Biển Đông” khi gặp mặt lănh đạo Việt Nam vào tuần trước.
Ngoài việc t́m kiếm sự ủng hộ của quốc tế, một trong những giải pháp để giúp Việt Nam chống lại sự “bắt nạn” của Trung Quốc về lâu dài là kiện Bắc Kinh ra ṭa quốc tế như các chuyên gia Mỹ đề xuất qua các cuộc phỏng vấn với VOA. Bộ Ngoại giao Việt Nam đă không trả lời yêu cầu b́nh luận của VOA về việc liệu Hà Nội có xem xét tiến hành hành động pháp lư chống lại Trung Quốc hay không.
Tổng hợp từ VOA
Bookmarks