Chém Treo Ngành của Nguyễn Tuân
Bát Lê là một tay đao phủ có tiếng, chuyên xử dụng thanh quất, loại kiếm hai lưỡi nay đă về già, mỗi lần có án trảm, ông chỉ ra pháp trường cho có mặt, việc đă có người khác đỡ tay. Nhưng nay quan lớn Đổng lư Quân vụ gọi vào cho biết có mười hai tên tử tù sắp phải bị hành h́nh, quan công sứ (thực dân) muốn được thị kiến. Bát Lê có tài chém đầu rất ngọt, chỉ một nhát lướt qua là đứt cổ nhưng vẫn c̣n dính một làn da.
Thế là Bát Lê được phép vào vườn chuối để tập luyện cho thuận tay. Đến ngày hành h́nh, Bát Lê hoa thanh quất, mười hai cái đầu của tội nhân bị chẻ gục xuống, không một giọt máu vấy vào áo hắn, Bát Lê được quan công sứ thưởng mấy cọc bạc đồng bà lăo.
So với toàn bộ Vang Bóng Một Thời, Chém Treo Nghành đă được Nguyễn Tuân diễn tả kỹ lưỡng, tỉ mỉ, trong sáng và trang trọng; từ tả cảnh cho đến lối hành văn đều đă được chăm sóc tận t́nh. Ngay khi mở đầu tác giả đă tạo cho bài một không khí rùng rợn, quái đản qua tiếng hát tẩy oan của tên đao phủ, ngụ ư hắn vô tội.
“Trời nổi cơn lốc
Cảnh càng u sầu
Tiếng loa vừa dậy
Hồi chuông mớm mau
Ta hoa thanh quất
Cỏ xanh đổi màu
Sống không thù nhau
Chết không oán nhau
Thừa chịu lệnh cả
Dám nghĩ thế nào
Người ngồi cho vững
Cho ngọt nhát dao
Hỡi hồn!
Hỡi quỉ không đầu”
Ngay khi Bát Lê c̣n tập luyện tại vườn chuối, sự diễn tả đă đủ thể hiện sự phũ phàng tàn bạo của tội ác:
“Bát Lê lại tiến thêm ba bước đến ngang tầm cây chuối hàng đầu dẫy bên trái, Bát Lê thuận đà thanh quất, lại chém xuống đấy một nhát thứ hai. Một thân cây thứ hai gục xuống nữa như một thân h́nh người qú, chịu tội. Thế rồi vừa hát vừa chém bên trái, vừa chém bên phải, Bát Lê đă hát hết mười bốn câu, và đánh gục mười bốn cây chuối”
.
Để tăng phần hồi hộp, rùng rợn, Nguyễn Tuân đă tả cảnh rất trịnh trọng, cảnh tĩnh cũng như hoạt cảnh.
“Trước nhà rạp người ta đă chôn sẵn mười hai cái cọc tre bị vồ gỗ đập mạnh xuống toét cả đầu. . . . . . . .
. . . . Trời chiều có một vẻ dữ dội. Mặt đất th́ sáng hơn nền trời. Nền trời vẩn những đám mây tím đỏ vẽ đủ mọi h́nh quái lạ. Những bức tranh mây chó mầu thẫm hạ thấp thêm và đè nặng xuống pháp trường oi bức và sáng gắt.
Mọi người chờ đợi một cái ǵ”.
Tác giả đă vô cùng khéo léo tả chân kỹ kưỡng sự chuẩn bị cho cuộc hành quyết để che mắt bọn kiểm duyệt, bọn thám tử thực dân, ông đă thành công trong sự tố cáo tội ác man rợ của bọn chúng như sau:
“Lũ tử tù bị trói giật cánh khuỷu, qú gối trên mặt đất, khom khom lưng, xếp theo hai hàng chênh chếch nhau, chầu mặt vào rạp. Những người giữ phần việc ở băi đoạn đầu đang bóp hông, nắn xương cổ và tuốt cho mềm sống lưng lũ tử tù. Họ cần om thế nào cho tội nhân lúc qú phải để được gót chân đúng vào cái mẩu xương cụt nơi hậu môn. Như thế tử tù sẽ phải rướn ḿnh lên mà nhận lấy lưỡi đao thả mạnh xuống cái cổ căng thẳng. Họ lạnh người dần dần. Sinh khí chừng như đă thoát hết khỏi người họ.”
Những người bị hành h́nh là dư đảng của giặc Băi sậy, những nhà ái quốc sa cơ thất thế, bằng nghệ thuật tả chân đường gươm tuyệt diệu của tên đao phủ, Nguyễn Tuân đă thành công trong sự tố cáo hành động bạo ngược của bọn sát nhân, chúng đă nhẫn tâm lấy việc giết người làm tṛ chơi tiêu khiển.
“Một tiếng loa. Một tiếng trống. Ba tiếng chiêng. Rứt mỗi hồi chiêng mớm, th́ một tấm linh hồn lại ĺa khỏi một thể xác. Tùng! Bi li! Bi li!
Bát Lê bắt đầu hoa không thanh quất mấy ṿng. Rồi y hát những câu tẩy oan với hồn con tội. Trong nhà rạp, các quan chỉ nghe thấy cái âm lơ lờ rờn rợn, quan công sứ chăm chú nh́n Bát Lê múa lượn giữa hai hàng tử tù múa hát đến đâu th́ những cái đầu tội nhân bị qú kia chẻ gục đến đấy, những tia máu phun kêu ph́ ph́, vọt cao lên nền trời chiều. Trên áng cỏ hoen ố, không một chiếc thủ cấp nào rụng xuống.”
Nguyễn Tuân và Thạch Lam những nhà văn Việt Nam đầu tiên xử dụng lối mô tả tàn bạo y như Sholokhov trong tác phẩm vĩ đại Sông Don Thanh B́nh (The Quiet Don) với những đường gươm bửa đôi đầu địch thủ, bằng những nét chấm phá tuyệt diệu tác giả đă tô điểm thêm bản cáo trạng tội ác của bọn sát nhân như sau.
“Bát Lê làm xong công việc, không nghỉ ngơi, chạy tuốt vào đứng trước nhà rạp. Bấy giờ quan Công Sứ mới nh́n kỹ. Y mặc áo dài trắng, một dải giây lưng điều thắt chẽn ngang bụng. Thấy trên quần áo trắng của y không một giọt máu phun tới, quan Công sứ gật gù hỏi quan Tổng Đốc để nhớ lấy tên họ một người đao phủ có lối chém treo nghành rất ngọt. Ngài thưởng cho Bát Lê mấy cọc bạc đồng bà lăo.”
Tác giả đă ẩn ḿnh vô cùng khéo léo dưới cách mô tả nghệ thuật hành h́nh để tố cáo tội ác của bọn sát nhân khát máu với nhân loại ngày một cao và nhiều hơn, ông đă qua mặt được cặp mắt cú vọ của bọn kiểm duyệt.
“Lúc quan Lưu Trú gần cầm mũ áo từ về ṭa sứ, quan Đổng lư Quân vụ c̣n ân cần buộc ông thông ngôn Nam Kỳ dịch cho đủ câu này.
- Bẩm quan lớn, chém treo nghành như thế này là phải lựa vào những lúc việc quân quốc thanh thản, số tử tù ít ít thôi. Vào những lúc nhộn nhạo quá, tử tù đông quá, th́ ty chức đă có cách khác. Là chẻ đôi cây tre đực dài ra, cặp vào cổ tử tù xếp hàng và nối đuôi qú hướng về một chiều. Đại để nó cũng như là cái lối cặp gắp chả chim mà nướng ấy. Rồi Bát Lê sẽ cầm gươm mà róc ngang như người ta róc mắt mía.”
Thuật chém treo nghành của Nguyễn Tuân khiến tôi lại nhớ đến thuật sử sóc siên của bọn Thổ Nhĩ Kỳ khi chúng cai trị Nam Tư hồi thế kỷ thứ 18 trong cuốn tiểu thuyết bất hủ Cầu Sông Drina (Il est un pont sur le Drina) của nhà văn Nam Tư Ivo Andrich viết năm 1945, được giải Nobel văn chương năm 1961 mà ông Phạm Công Thiện đă cho là giải văn chương xứng đáng nhất trong ṿng mười năm qua.
Họ trói kẻ tử tù bắt nằm xuống đất rồi lấy một cây cọc vót nhọn đầu bịt sắt
đóng từ hậu môn đóng lên. Tên đao phủ là một tay rất thiện nghệ, hắn đóng rất khéo khiến cho mũi nhọn nằm giữa xương sống và các bộ phận trọng yếu như tim, gan, phèo, phổi… nó không đụng vào xương sống và các bộ phận ấy để khiến cho tên tử tội phải chết ngay. Hắn đóng từ từ cho cọc lên đến tận cổ mà tội nhân vẫn c̣n sống. Khi ấy chúng đem dựng cọc nơi bờ sông để răn đe nhân dân, những kẻ dám chống lại chúng, nạn nhân phải chịu đau đớn hai ngày sau mới chết.
“Lúc quan Công sứ ra về, khi lướt qua mười hai cái đầu c̣n dính vào cổ người chết qú kia, giữa sân pháp trường sắp giải tán, nổi lên một trận gió lốc xoáy rất mạnh. Thường những lúc xuất quân bất lợi, tưởng cơn gió lốc cuốn gẫy ngọn cờ súy, cũng chỉ mạnh được thế thôi. Trận gió soắn hút cát, bụi lên, xoay ṿng quanh đám tử thi.
Bấy giờ vào khoảng giữa giờ thân.”
Lối hành văn cổ kính, chịu ảnh hưởng của truyện Tam Quốc, Tây Hán Chí… Bố cục sáng sủa, khoa học, tả cảnh linh hoạt, sống động khiến cho Chém Treo Ngành trở thành tùy bút nổi bật nhất trong Vang Bóng Một Thời, đă được coi như một trong những áng văn tuyệt diệu nhất của Nguyễn Tuân
Reply With Quote
Originally Posted by Tigon
Bookmarks